ÖZET

19. yy.da literatürdeki ismi Orta Asya olarak değişen Türkistan coğrafyası, en eski çağlardan beri gerçek anlamda farklı etnik, dil, sanat ve inanca sahip kültürlerin bir araya gelerek sentezlendiği bir bölgeydi.
Bu kadar farklılığın içinde, iki belirgin yaşam şekli ön plana çıkar: Yerleşikler ve Göçerler. Altay ve Tengri dağları ekonomileri hayvancılığa dayanan Türk soylu halklarca meskûn iken; tarım yapılan alanlarda Soğd, Tohar, Çin, Hint ya da Pers gibi farklı halklar yaşıyorlardı. Bu iki farklı yaşam biçimini birleştiren ortak payda ise ticaret (İpek Yolu) olmuştur. Makaleye konu olan bölge, Yedi Su ya da Semireçye olarak adlandırılır ve bu coğrafya, en azından erken Orta Çağdan beri Türk ve Soğd soylu halkların birlikte yaşadıkları bir alandır. Burada yer aldığı düşünülen Balasagun ise, idarecileri ve bürokratları, hatta halkının bir kısmı ile tamamen yerleşikliğe geçmiş bir Hakanlığın –Karahanlıların– başkenti olması açısından önemlidir. Böyle olmakla birlikte, günümüzde bu şehrin nerede olduğu ile ilgili tartışmalar sürmektedir. Makale, kaynaklarda Balasagun olarak bilinen şehrin Yedi Su’daki lokasyonu yönünde bir fikir ileri sürerken, bölgedeki höyüklerin konumunu da tartışmaktadır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Suyab, Balasagun, Burana, Karahanlılar, Yusuf Has Hacip, Orta Asya, Soğd, Yedi Su / Semireçye.

ABSTRACT

Turkestan was a region where different ethnic, linguistic, artistic and faith intermix throughout the Medieval age. The name Turkestan kept in literature up to the middle of 19th century then changed in to Central Asia.
In such a wide variety, there are two different lifestyles: Nomads and Farmers. While Altai and Tengri Mountains host Turkish people based on animal husbandry; plains, available for agriculture there were different people such as Sogdian, Tocharian, Chinese, Indian or Persian ... What intermix these two different lifestyles, is the trade (especially Silk Road).
The region that is the subject of our work is called Zhetysu (Semirechye in Russian [Seven river]), inhabited by the Turkish and Sogdian people at least since early Medieval. Balasagun, believed to be here, is important since it is the capital of a Khanate (Qarakhanids) whom were completely adapted to sedentary life with its administrators, bureaucrats and even some of its people. Nevertheless, there are still debates about the location of this city. Article tries to suggest a possible location (mound) of Balasagun, also discuss the other mounds in the region.

KEY WORDS
Suyab, Balasagun, Burana, Qarakhanid Khanate, Yusuf Khass Hajip, Central Asia, Sogdian, Zhetysu / Semirechye.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ABE M. (2014) Results of the Archaeological Project at Ak Beshim (Suyab), Kyrgyz Republic from 2011 to 2013 and a Note on the Site`s Abandonment, Intercultural Understanding, Vol. 4, 11-16.
BARTHOLD W. (2001) Kara-Hıtaylar, İslam Ansiklopedisi, Cilt VI, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Eskişehir, 273-276.
BARTHOLD V.V. (1981) Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Kervan Yayınları, İstanbul.
BERNŞTAM A.N. (1941) Arheologiçeskiy Oçerk Severnoy Kırgızii, Frunze.
BERNŞTAM A.N. (1997) İzbrannıye Trudı po Arheologii i İstorii Kırgızov i Kırgızistana, Tom I, ALL-Press, Bişkek.
BERNŞTAM A.N. (1998) İzbrannıye Trudı po Arheologii i İstorii Kırgızov i Kırgızistana, Tom II, ALL-Press, Bişkek.
CHRISTIAN D. (2001) A History of Russia, Central Asia and Mongolia, Volume I – Inner Eurasia from Prehistory to the Mongol Empire, Blackwell Publishers, Oxford.
CLAUSON G. (1961) Ak Beshim – Suyab, Journal of the Royal Asiatic Society of the Great Britain and Ireland, No. 1/2, Cambridge Uni. Press., 1-13.
DİEZ E. (2001) Minâre, İslâm Ansiklopedisi, C. 8, MEB, 323-353.
DİYARBEKİRLİ N. (1987) Türk askeri mimarisinde gözetleme kuleleri, Ars Turcica – Atken des VI. Internationalen Kongresses für Türkische kunst München vom 3. Bis 7. September 1979, München, 201-208.
GENÇ R. (1981) Karahanlı Devlet Teşkilatı, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
GÖMEÇ S. (2009) Divanü Lûgat-İt-Türk’de Geçen Yer Adları, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXVIII, S. 46, 1-34.
KAREV Y. (2005) Qarakhanid wall paintings in the Citadel of Samarqand: First report and preliminary observations, Muqarnas, Vol. 22, 45-84.
KIZLASOV L.R. (1958) Ostatki zamka VI-VII vv. na gorodişye Ak-Beşim, Sovyetskaya Arheologiya, No. 3, 153-160.
KIZLASOV L.R. (1959) Arheologiçeskiye issledovaniya na Gorodişe Ak Beşim v 1953-1954 gg., Trudı Kırgızskoy Arheologo-Etnografiçeskoy Ekspeditsii, Tom II, Moskva, 230-235.
KIZLASOV L.R. (2006) Simbol kresta u Maniheyev i sakralnoye prostranstvo goroda Suyab na reke Çu, Vestnik Moskovskovo Universiteta, Seriya 8, No.2, 138-150.
KOLÇENKO V.A. (2008) O Mestonahojdeniyah Krasnoreçenskih Ossuariyev, Materialı i İssledovaniya po Arheologii Kırgızstana, Vıpusk 3, Natsionalnaya AkademiyaNauk Kırgızskoy Respubliki İnstitut İstorii, Bişkek, 41-48.
KOLÇENKO V.A.,  B.E. AMANBAYEVA, A.T SULEYMANOVA (2015) Arheologiçeskiye Pamyatniki na Kırgızstanskom Uçastkye Velikogo Şelkobogo Puti, Natsionalnaya AkademiyaNauk Kırgızskoy Respubliki İnstitut İstorii i Kulturhogo Naslediya – Ysentr Kulturnogo Naslediya, Bişkek.
KLYASHTORNY S.G. (2006) The Second Türk Empire (682-745), History of Civilisations of Central Asia, Vol. III, Unesco Publ., 330-342.
KONUKÇU E. (1992) Balasagun, İslam Ansiklopedisi, C. 5, İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul, 4.
LOPEZ D.S. (2015) Los sacrificios Fengshan y la politica religiosa de la Emperatriz Wu Zetian, Antesteria, No. 4, 327-346.
ÖGEL B. (1984) İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
SADAN J. – FRAENKEL J. (1991) Manâr, Manâra, The Encyclopedia of Islam, Vol. VI, Brill, 358-360
SEMYENOV G.L. (2000) Zamki Semireçya, Oş i Fergana v İstoriçeskoy Respektive [Oş – 3000 i Kulturnoye Naslediye Narodov Kırgızistana], Bıl 3, Bişkek.
SEMYENOV G.L. (2002) Raskopki 1996-1998 gg. Suyab – Ak Beşim, Sankt Peterburg.
STEIN A. (1907) Ancient Khotan, Vol. I-II, Clarendon Press, Oxford.
SÜMER F. (1994) Eski Türklerde Şehircilik, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
TAŞAĞIL A. (2012) Türkistan, İslam Ansiklopedisi, C. 41, İSAM, 556-560.
TAŞAĞIL A. (2013) Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslâm Öncesi Türk Tarihi), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
TASHBAEVA K., Y.F. BURYAKOV, K.M. BAIBAKOV, Y. YAKUBOV (1999) The Cities and Routes of the Great Silk Road, International Institute for Central Asian Studies Publ. Tashkent.
TASHBAYEVA K. (2001) Petroglyphs of Kyrgyzstan, Petroglyphs of Central Asia, Ed. K. Tashbayeva, International Institute for Central Asian Studies Publ. Samarkand, 20-121.
TOGAN Z.V. (2001) Balasagun, İslâm Ansiklopedisi, C. 2, MEB, 269-272.
YILMAZ A. (2015) Gök Türk tarihi coğrafyası, cihannüma, S.I/1 Temmuz 2015, 27-65.
ZEREN M. (2016) Batı Türk Kaganlığı ve Türgiş Kaganlığı merkezi: “Kuz Ordug”, IV. Uluslararası Türk Şöleni 17-19 Mayıs 2016, Erzurum. (Baskıda).
ZYABLİN L.P. (1961) Vtoroy Buddiyskiy hram Ak-Beşimskogo Gorodişa, Frunze.

.