ÖZET
Bu makalede öncelikle Yûsuf Hâs Hâcib’in biyografisi ele alındı. Bu konudaki meselelere dikkat çekildi. Ayrıca onun yaşadığı dönemdeki Türk Hakanlığı (Karahanlılar) tarihi olayları kısaca özetlendi. Meşhur eseri Kutadgu Bilig’i yazma amacı üzerinde duruldu. Kutadgu Bilig’i neden Balasagun’da değil de Kâşgar’da tamamlamak zorunda kaldı? Bu soruya cevap arandı. Daha sonra Kutadgu Bilig’de yer alan elçilik hakkındaki bilgiler nakledildi. Bu bilgiler, Türk Hakanlığı’ndan başka ülkelere giden elçiler ile bu ülkelerden Türk Hakanlığına gelen elçiler hakkındaki kayıtlarla değerlendirildi.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Yusuf Has Hacib, Kâşgar, Balasagun, Karahanlılar.

ABSTRACT

In this article, firstly, the biography of Yusuf Has Hacib is discussed bu focusing on some major events. Historical events of the Turkish Khanate (Qarakhanids) in his period are briefly summarized and the purposes behind the writing of Kutadgu Bilig are mentioned. Furthermore, reasons behind finishing the book in Kashgar instead of Balasagun are explained. Information about the embassy in this book was examined by evaluating this information in relation with the records of the ambassadors who went to other countries besides the Turkish Khanate and those who came to the Turkish Khanate from these countries.

KEY WORDS
Yusuf Has Hacib, Kashgar, Balasagun, Qarakhanids.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

Ahmed b. Mahmûd (1977) Selçuk-Nâme. (Hzr. E. MERÇİL), I-II, İstanbul, Tercüman Yayınları.
Arat R. R. (1997) Kutadgu Bilig. İslam Ansiklopedisi, MEB, VI: 1038-1047.
Azimî Ebû Abdullah (1988) Azimî Tarihi (Nşr. A. SEVİM), Ankara: TTK Yayınları.
Beyhakî Ebu’l-Fazl Muhammed (1982) Târîhü’l-Beyhakî (Arp. Trc. Y. HAŞŞÂB ve S. NEŞET), Beyrut: Dârü’l-Nehdati’l-Arabiyye.
Beyhakî Ebu’l-Fazl Muhammed (1977) Târîh-i Beyhakî (Nşr. A. E. Feyyâz), Meşhed: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Firdevsî.
Clauson S. G. (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteen-Century Turkish. London.
Curfâdekânî Ebu’ş-Şeref Nâsıh (1374) Tercüme-i Târîh-i Yemînî. (Nşr. C. ŞİÂR), Tahran, İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî.
Cüveynî (1999) Tarih-i Cihangüşa (Çev: Mürsel ÖZTÜRK), Ankara: KB Yayınları.
Dilâçar A. (2003) Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: TDK Yayınları.
Donuk A. (1988) Eski Türk Devletlerinde İdârî-Askerî Unvan ve Terimler. İstanbul: TDA Yayınları.
Enverî H. (1373) Istılâhât-ı Dîvânî Devre-i Gaznevî ve Selcukî Tahran:  İntişârât-ı İlmî.
Ergin  M. (1991)  Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Esin E. (1968) Orduğ (Başlangıçtan Selçuklulara Kadar Türk Hakan Şehri). DTCF, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sa. 10:135-215.
Esin E. (1961) Türk Sanat Tarihinde Karahanlı Devrinin Mevkii. VI. Türk Tarih Kongresi, Ankara:100-131.
Genç R. (1981) Karahanlı Devlet Teşkilatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Gömeç S. Y. (2010) Kara Unvanı ve Karahanlıların Menşei Üzerine. History Studies, 2/2, Samsun: 1-6.
Gömeç S. Y. (1997) Terhin Yazıtı’nın Tarihi Açıdan Değerlendirilmesi. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 28:71-84.
Hâcib, Yûsuf Has (1991) Kutadgu Bilig, (Trc. R. R. ARAT), Ankara: TDK Yayınları.
Hâcib, Yûsuf Has (1999), Kutadgu Bilig, I, Metin, (Nşr. R. R. ARAT), Ankara: TDK Yayınları.
Hâcib, Yûsuf Has (1979), Kutadgu Bilig, III, İndeks, (Nşr. R. R. ARAT), Ankara: TDK Yayınları.
Hunkan Ö. S. (2007) Türk Hakanlığı (Karahanlılar). İstanbul: IQ Yayınları.
Hunkan Ö. S. (2015) İpek Yolunun Muhafızları Steplerden Kentlere Türk Hakanlığı (Karahanlılar) Ordusu. İstanbul: Lotus Yayınları.
Hunkan Ö. S. (2011) Kutadgu Bilig’in Yazıldığı Ortam: Tûrân ve İrân Rekabeti. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doğumunun 990. Yılında Yusuf Has Hacib ve Eseri Kutadgu Bilig Uluslararası Sempozyumu, İstanbul, 26-27 Ekim 2009, Basım: İSTEM Dergisi, Yıl:9, Sayı:18: 31-37.
Hüseynî Ebu’l-Hasan (1943) Ahbarü’d-Devleti’s-Selçukiyye (Trc. N. LÜGAL). Ankara, TTK Yayınları.
İbn Haldun (1991) Mukaddime. (Çev: Zakir Kadiri UGAN),  II, İstanbul: MEB Yayınları.
İbnü’l-Esîr (1991) El-Kâmil fi’t-Târîh Tercümesi. (Ed. M. TULUM), I-XII, İstanbul: Bahar Yayınları.
İpşirli M. (1995) Elçi. DİA, C.11: 3-15.
Kanar M. (1998) Büyük Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Birim Yayıncılık.
Kâşgarî Mahmûd (1992) DivânüLügâti’t-Türk. (Trc. B. ATALAY), I-IV, Ankara: TDK Yayınları.
Koçnev B. D. (1993) KarahanidskieMonety: İstoçnikovedçeskoe i İstoriçeskoeİssledovanie. Moskova.
Koçnev B. D. (1997) Svod Nadpiseyna Karahanidskih Monetah: Antroponimy i Titulatura (Çast 2). Vostoçnoe İstoriçeskoe İstoriçnikovedenne i Spetsialnie Distsipliny Vıpusk 5: 245-314.
Köprülü M. F. (1997) Hacib. İA, MEB, C.5/1: 30-36.
Kureşî Abdü’l-Kâdir (1978) Cevâhirü’l-Mudiyye fî Tabakâti’l-Hanefiyye. (Nşr. el-HULV), I-II, Kâhire.
Kurpalidis G. M.(2007) Büyük Selçuklu Devletinin İdarî Sosyal ve Ekonomik Tarihi. (Çev: İlyas KAMALOV ve Redaksiyon: S. S. KUCUR), İstanbul, Ötüken Yayınları.
Mansuroğlu M. (1997) Elçi, İlçi. İA, MEB, C.4: 231.
Menînî  Şeyh (1286) eş-Şerhü’l-Yemînî el-Müsemmâbi’l-Fethi’l-Vehbî alâ Târîhi Ebî Nasr el-Utbî. I –II, Kahire.
Mutçalı S. (Tarihsiz) Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
Nizâmü’l-Mülk (1999) Siyâset-Name. (Hzr. M.A. KÖYMEN), Ankara: TTK Yayınları.
Nizâmî Arûzî Semerkandî. ÇehârMakâle (Erbaa Makâlât). (Frs. Nşr. ve Arp. Trc. Muhammed b. TÂVÎT), Rabât, Külliyetü’l-Âdâbve’l-Ulûmu’l-İnsâniyyebi’r-Rabât, 1982.
Orkun H. N. (1994) Eski Türk Yazıtları. I-II, Ankara: TDK Yayınları.
Palabıyık H. (2002) Valilikten İmparatorluğa Gazneliler Devlet ve Saray Teşkilatı. Ankara.
Pritsak O. (1950-1955) Kara. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Zeki Velidi Togan’a Armağan, Symbole in Honorem Z. V. Togan, İstanbul: 239-263.
Reşîdü’d-Dîn Fazlullah Hemedânî (1999) Câmiü’t-Tevârîh. (Nşr. A. ATEŞ), Selçuklular Tarihi, II / 5, Ankara, TTK Yayınları,
Şirin H. (2006) Eski Türkçede Bazı Unvanların Yapısı Üzerine. Bilig, Sayı, 39: 219-238.
Taneri  A. (1996) Hâcib. DİA, XIV: 508-511.
Togan Z. V. (1997) Balasagun. İA, MEB, II: 269-270.
Turan O. (1993) Selçuklular Târihi ve Türk – İslâm Medeniyeti. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Usta A. (2013) Türklerin İslamlaşma Serüveni Sâmânîler. İstanbul: Yeditepe Yayınları
Vasmer R. (1930) Zur Münzükunde der Qarâhâniden. MSOS, XXXIII, Berlin, 1930: 83-105.
Yâkût el-Hamevî (Tarihsiz) Mucemu’l-Buldân. (Tahkik: FerîdAbdulazîz el-Cundî), I-V, Fihrist: I-II, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Yavuz K. (2008) Yusuf Has Hacib ve Kutadgu Bilig. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 34: 137-180.
Zeydan  C. (2004) İslâm Uygarlıkları Tarihi I. (Çev: Nejdet GÖK), İstanbul.