ÖZET
II. Meşrutiyet döneminde, siyasî fikir akımlarının ve toplumsal kimlik arayışlarının da etkisiyle tarihe olan ilgi artmış ve tarih konu, zaman ve mekân plânında genişlemiştir. Bu genişleme, Türk tarihinin Osmanlı tarihi ve coğrafyasının dışında kalan kısımlarını Türk düşünce hayatına sokmuştur. Ancak, Osmanlı dünyasında birer öteki gibi algılanan Cengiz Han, Timur, Şah İsmail gibi isimlerin Türkçüler tarafından gündeme taşınması çeşitli tartışmaların çıkmasına yol açmıştır. Türkçüler hanedan, devlet, coğrafya, din, mezhep gibi herhangi bir değişkenden hareketle Türk tarihi üzerinde parçalayıcı ve dışlayıcı bir işlemin yapılmasına karşıdırlar. Bu bağlamda, Osmanlı Türklerinin kolektif hafızasında olumsuz çağrışımları olan Cengiz Han’ı da bir Türk hakanı sıfatıyla sahiplenerek Türk tarihinin kadrosuna dâhil etmek istemişlerdir. Fakat bu durum çeşitli itirazlara sebebiyet vermiş, İslâmcı ve Osmanlıcı çevreler kolektif hafızadaki olumsuz Cengiz Han tasavvurunu yeniden üreterek, Türkçülerin inşa etmek istediği Pantürkist Cengiz Han tasavvurunun karşısına İslâm medeniyetini yıkıma sürüklemiş zalim Cengiz Han tasavvurunu koymuşlardır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
II. Meşrutiyet Dönemi Türk Tarih Düşüncesi, Cengiz Han, Yusuf Akçura, Türkçülük, Tahirü’l-Mevlevî.

ABSTRACT

In the Second Constitutional Era, under the influence of political and intellectual movements and social identity quest, interest in history grew and historiagraphy extended in issue, time and space plan. This expansion put the other sections of Turkish history outside of Ottoman history and geography in to Turkish intellectual life. But, names perceived as other in Ottoman world  such as Genghis Khan, Tamerlane, Shah Ismail bringing on the agenda by Turkish nationalists, led to various discussions. Turkish nationalists are opposed to making an exclusive operation on Turkish history moving from any variable like dynasty, government, geography, religion, sect. In this context, owning a Turkish khan capacity, they want to involve Genghis Khan, who has negative connotations in the collective memory of Ottoman Turks, in the cadre of Turkish history. But this situation gave rise to various objections, İslamist and Ottomanist sections, put the image of cruel Genghis Khan who destroyed the Islamic civilization against the image of Panturkist Genghis Khan who desired to build by Turkish natioanlists, by repruducing the negative imagine of Genghis Khan in the collective memory of Ottoman Turks.

KEY WORDS
Turkish Idea of History In Second Constitutional Era, Panturkism, Yusuf Akcura, Genghis Khan, Tahirul Mevlevi.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

“Kavmiyet Hissi, Fikirleri Nereye Sürüklüyor!” (1331) Sebilü’r-Reşâd, C. 13, S. 332, 12 Mart,  154-155.
“Türkçülük Hakkında Yanlış Düşünceler”, Büyük Mecmûa, (1919) Nu: 3, 20 Mart, s. 33.
AHMED AGAYEF (1327) “Türk Âlemi-1”, Türk Yurdu, Y. 1, S. 1, 24 Teşrîn-i Sânî, s. 12-17.
AHMED HİKMET (1328) “Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Mütâlaalar”, Türk Yurdu, Y. 1, S. 12, 19 Nisan, s. 345-351.
AHMED NAİM (1330) “İslâm’da Davâ-yı Kavmiyet”, Sebilü’r-Reşâd, 10 Nisan, s. 114-128.
AHMED REFİK (1327) Küçük Tarih-i Osmanî, İstanbul.
AHMED REFİK (1329) Küçük Tarih-i Osmanî, İstanbul.
AHMED REFİK (1330) Tarih Okuyorum, İstanbul.
AKÇURA Y. (2004) “Üç Tarz-ı Siyaset”, (Yeni yazıya aktaran Recep Duymaz), Üç Tarz-ı Siyaset Ve Düşünce Akımları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327a) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 1, 24 Teşrîn-i Sânî, s. 17-22.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327b) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 2, 1 Kânûn-ı Evvel, s. 47-53.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327c) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 3, 15 Kânûn-ı Evvel, s. 78-82.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327d) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 4, 29 Kânûn-ı Evvel, s. 114-116.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327e) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 5, 12 Kânûn-ı Sânî, s. 139-143.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327f) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 6, 26 Kânûn-ı Sânî, s. 177-183.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327g) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 7, 9 Şubat, s. 202-206.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1327h) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 8, 23 Şubat, s. 240-244.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1328a) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 9, 9 Mart, s. 268-272.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1328b) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 10, 22 Mart, s. 303-307.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1328c) “Müverrih Léon Cahun ve Muallim Barthold’a Göre Cengiz Han”, Türk Yurdu, S. 11, 5 Nisan, s. 326-330.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1328d) “Türk ve Tatar Birdir, Türkler Medeniyete Hizmet Etmiştir”, Altın Armağan, İstanbul, s. 37-59.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1329) “Osmanlı Saltanatı ve Müessesatı Tarihine Dair Bir Tecrübe”, Bilgi Mecmûası, Yıl: 1, Sayı: 1, Teşrin-i Sani, s. 82-96.
AKÇURAOĞLU YUSUF (1928) “Türkçülük - Türklük Fikri, Türkçülük Cereyânı, Türk Ocakları”, Türk Yılı 1928, İstanbul.
ALİ REŞÂD (1332) Çocuklara Tarih Dersleri İslâm, Türk ve Osmanlı Meşâhiri, İstanbul.
A. Y. [Akçuraoğlu Yusuf] (1327) “Türk Âleminde”, Türk Yurdu, Yıl: 1, Sayı: 4, 29 Kânun-i Evvel, s. 71-72.
A. Y.  (1331) “Türk Tarihinin Devirlere Taksimi”, Türk Yurdu, Yıl: 5, Sayı: 82, 23 Nisan (6 Mayıs 1915), s. 1561-1565.
ATSIZ (1992) Türk Tarihinde Meseleler, İstanbul: Baysan Basım ve Yayın.
CAHUN L. (2006) Asya Tarihine Giriş Kökenlerden 1405’e, Türkler ve Moğollar, Çev. Sabit İnan Kaya, İstanbul.  
CELÂL NURİ (1917) Türkçemiz, Kostantiniyye.
COPEAUX, E. (2006) Türk Tarih Tezinden Türk-İslâm Sentezine, İstanbul: İletişim Yayınları.
ÇALEN M. K. (2013a) “Celâl Nuri’ye Göre Muhit, Irk, Zaman Teorisi Bağlamında Eski Türkler İle Osmanlı Türkleri Arasındaki Münasebetler”, T. Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 1, s. 279-296.
ÇALEN M. K. (2013b) II. Meşrutiyet Döneminde Türk Tarih Düşüncesi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
ÇALEN M. K. & H. Kayıcı (2014) Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Modern Türk Düşüncesinde Milliyetçilik, İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
ERİŞİRGİL M. E. (2007) Bir Fikir Adamının Romanı Ziya Gökalp, Ankara: Nobel Yayın.
GEORGEON F. (1999) Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935), Çev. Alev Er, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
FEYZULLAH SÂCİD (1331) “Cengiz Han”, Türk Yurdu, Y. 4, C. 8, S. 1, 5 Mart, s. 2-4 (2512-2514).
KAFESOĞLU İ. (1998) Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
KAFESOĞLU İ. (2014) Umumî Türk Tarihi Hakkında Tespitler Görüşler, Mülâhazalar, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
KARA İ. (2014) Aramakla Bulunmaz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
KARATAY O. (2015) İran ile Turan, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
KAYA NURİ (1338) Açık Mektûb, İstanbul.
KORAY E. (1959) Türkiye Tarih Yayınları Bibliyografyası, İstanbul.
MAARİF-İ UMÛMİYYE NEZÂRETİ (1329) Mekâtib-i Sultâniyyenin Sunuf-ı İbtidâiyye ve Tâliyye Ders Programları, İstanbul.
MEHMED ŞEREF (1330a) “Sükût-ı İslâm Tarihi Önünde Cengiz, Hülagu, Timurlenk-1”, İctihâd C. 4, S. 96, 6 Mart, s. 2162-2164.
MEHMED ŞEREF (1330b) “Sükût-ı İslâm Tarihi Önünde Cengiz, Hülagu, Timurlenk-2”, İctihâd C. 4, S. 97, 13 Mart, s. 2177-2180.
MEHMED ŞEREF (1330c) “Sükût-ı İslâm Tarihi Önünde Cengiz, Hülagu, Timurlenk-3”, İctihâd C. 4, S. 98, 20 Mart, s. 2202-2204.
MEHMED ŞEREF (1330d) “Sükût-ı İslâm Tarihi Önünde Cengiz, Hülagu, Timurlenk-4”, İctihâd C. 4, S. 99, 27 Mart, s. 2228-2230.
ÖZDEMİR H. A. (2005) “Tâhirü’l-Mevlevî ve Cengiz Ve Hülâgû Mezâlimi Adlı Eseri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 11, s. 135-169.
PALA İ. (1989) Namık Kemal’in Tarihî Biyografileri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
RIDVAN NAFİZ (1329) Küçük Türk Tarihi, İstanbul.
SÜLEYMAN NAZİF (1329a) “Darü’l-Fünûn-i Osmânî Türk Tarih-i Medeniyeti Muâllimi Ahmed Agayef Beyefendiye”, İctihâd, Nu: 71, 11 Temmuz, s. 1549-1551.
SÜLEYMAN NAZİF (1329b) “Cengiz Hastalığı”, İctihâd, Nu: 72, 18 Temmuz, s. 1573-1574.
SÜLEYMAN NAZİF (1329c) “Ahmed Agayef Beyefendiye”, İctihâd, Nu: 74, 1 Ağustos, s. 1621-1623.
SÜLEYMAN NAZİF (1329d) “Ahmed Agayef Beye Cevap”, İctihâd, Nu: 76, 15 Ağustos, s. 1669-1672.
Ş. SÂMÎ (1308) Kâmûsu’l-Âlâm, C. 3, İstanbul.
TAHİRÜ’L-MEVLEVÎ (1330a) “Şeyh Sadî’nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecâyi”, Sebilü’r-Reşâd, C. 12, S. 295, 24 Nisan, s. 157-160.
TAHİRÜ’L-MEVLEVÎ (1330b) “Şeyh Sadî’nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecâyi-2”, Sebilü’r-Reşâd, C. 12, S. 296, 1 Mayıs, s. 177-180.
TAHİRÜ’L-MEVLEVÎ (1330c) “Şeyh Sadî’nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecâyi-3”, Sebilü’r-Reşâd, C. 12, S. 297, 8 Mayıs, s. 198-202.
TAHİRÜ’L-MEVLEVÎ ( 1332)  Cengiz ve Hülâgû Mezâlimi, İstanbul.
TAHİRÜ’L-MEVLEVÎ (2012) Matbuat Âlemindeki Hayatım İstiklâl Mahkemesi Hatıraları, Hazırlayan: Nurcan Boşdurmaz, İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
TBMM ALBÜMÜ (2010), C. 1, Ankara: TBMM Yayınları.
TOGAN A. Z. V. (1981) Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Kitabevi.
ZİYA GÖKALP (1917) “Millet Nedir?”, İçtimâiyât Mecmûası, S. 3, Haziran, s. 148-155.
ZİYA GÖKALP (2014a) Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
ZİYA GÖKALP (2014b) Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak, İstanbul: Ötüken Neşriyat.