ÖZET

İnsanın vefat ettiğini, kimlerden, nelerden ayrıldığını ve kimlere, nelere doyamadığını yansıtan kalıp kelimelerden ve kelime gruplarından oluşan Yenisey yazıtlarının okunmasında ve anlamlandırılmasında hem kolaylıklar hem de zorluklar bulunmaktadır. Çünkü söz konusu yazıtların hemen hemen hepsinin kalıp kelime ve kelime gruplarından oluşması bu yazıtları okumada ve anlamlandırmada kolaylıklar sağlamaktadır. Ancak bu durum bazı kelimelerin yanlış anlamlandırılmasına da neden olabilmektedir. Örneğin, T. Tekin, Elegeşt (E 10) yazıtında geçen yalk- fiilini aynı satırda yer alan adırıl-, azıp kal- fiilerine benzeterek  "yalnız kalmak, tek, yalnız olmak"anlamlarına gelen eski bir *yalık- fiili olabileceğini tahmin etmektedir. Bize göre bu fiil  Divanu Lugati’t-Türk’te "kanmak, bıkmak" anlamını veren yalk- fiilidir. Çünkü metnin anlamı bunu desteklemektedir. Bu yazıtta, satırda merhum, devletinin zaferi için ölmeye hazır olduğunu ifade etmektedir. Bunu kanıtlamak için de "kanmak, doymak" anlamına gelen yalk- fiilini kullanmış olabilir. Çünkü Yenisey yazıtlarında ölümleri anlatılan kişileri bu dünyada tutan durum onların akrabalarına, eşlerine, evlatlarına, hükümdarına, devletine doyamaması idi. Bundan dolayı söz konusu yazıtlarda "doyamamak, kanmamak" anlamına gelen bökme- fiili çok geçmektedir. İşte yazıt sahibi, devletinin zaferine tam olarak hazır olduğunu ve değer verdiği kimselere ve nesnelere doyduğunu, kandığını belirtmek için yalk- fiilini kullanmış olabilir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Yenisey yazıtları, Elegeşt (E 10) yazıtı, yalk- fiili, üzüntü, bökme- fiili.

ABSTRACT

Yenisei inscriptions consist of pattern words and phrases that reflect had died of the person, who from what separated them and who to what cannot get enough of. Therefore, there are both difficulties and facilities in the reading and meaning of these inscriptions.  Because the formation of almost all these inscriptions of pattern words and phrases provides some facilities in reading and meaning of mentioned inscriptions. However, this situation may cause false signification some of words. For example, T. Tekin, has estimated that the verb yalk- in the Elegeşt (E 10) inscription may be an old verb which meaning "be alone" *yalık- likening the verbs in the same line as adırıl- and azıp kal-. For us, this verb is the verb yalk- which means "to get enough, bored" in Divanu Lugati’t-Türk. Because the meaning of the text supports this. In this inscription, the deceased expressed that he is ready to die for the glory of state. And to prove it he may have used the verb yalk- means to get enough, bored. Because in the Yenisei inscriptions, positions are holding people in the world was unable to get enough of their relative, their wives and sons, of the monarch and the state. Therefore in the mentioned inscriptions is used much the verb bökme- which means "not being able to get enough of". That the owner inscription, can be used the verb yalk- to indicate that he is fully prepared to victory of state and that he enough of the objects, ones  he cared.

KEY WORDS
Yenisey inscriptions, Elegeşt (E 10) inscription, the verb yalk-, sadness, the verb bökme-.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ALİMOV R. (2013) Eski Türk Runik Metinlerdeki Esiz Üzerine. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 49, s. 17-38.
ALYILMAZ Cengiz (1994) Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi. Erzurum.
ANOHİN, A.V. (1924) Materiyalı po Şamanstvu u Altaytsev. Leningrad.
ASANBEKOV N. K. (2002) Orhon-Enesay Cazma Estelikterinin Filosofiyası. Calal-Abat.
Divanü Ligat-it-Türk Tercümesi I, II, III, IV (çev. Besim ATALAY), 1998, 4. Baskı, Ankara.
İNAN Abdulkadir (1976) Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul.
KORMUŞİN İ. V. (1997) Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii. Moskova.
KORMUŞİN İ. V. (2008) Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii: Grammatika i Tekstologiya. Moskova.
MAHPİROV V. U. (1997) İmena Dalekih Predkov. Almatı.
MALOV S. Ye. (1952) Yeniseyskaya Pismennost Tyurkov. Moskova.-Leningrad.
ORKUN Hüseyin Namık(1994) Eski Türk Yazıtları. 3. Basım, Ankara: TDK Yay.
SERTKAYA O.F. (1993) Göktürk Yazıtlarında İsim ve Unvan Söyleme Geleneği, Uluslararası II. Türk Kültürü Kongresi 25-29 Eylül 1993, Cilt 2, Ankara: AKM Yay., s. 593-600.
SÜMER Faruk (1999). Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları-I. İstanbul.
TEKİN Talat (1964) On a Misinterpreted Word in the Old Turkic Inscriptions, UAJb 35, p. 134–144.
TEKİN Talat (2004) Elegest (Körtle Han) Yazıtı. Makaleler II (hazırlayanlar: Emine Yılmaz, Nurettin Demir), s. 463-478.
USEEV N. (2008) Yenisey Yazıtlarındaki Acınma Ünlemleri, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Türk Dili Kurumu, Ankara 2008, 20-25 Ekim, s. 4405-4415.
USEEV N. (2011) Yenisey Cazma Estelikteri I: Leksikası cana Tekstter. Bişkek: Kırgız Milli Bilimler Akademisi ve KTMÜ yay.
YILDIRIM Fikret, AYDIN Erhan, ALİMOV Rısbek (2013) Yenisey-Kırgızistan Yazıtları ve Irk Bitig (hazırlayan: Mehmet ÖLMEZ). Ankara.