ÖZET

Sarı Uygur ağızlarının ses düzeninin ve fonolojik ve morfonolojik süreçlerinin tarihsel ve karşılaştırmalı incelenmesinde Horaat, Yağlakar, Saqıs boyuna mensup Sarı Uygurların konuşmalarında tespit edilen, Sarı Uygurların Minghua ve Dahe ağızlarını ayıran belli başlı ses bilgisel özellikleri şu ses olayları üzerinden ana hatları ile belirtebiliriz: Ortak Türkçe ünlülerin düzleşmesi, yuvarlaklaşması, art sıraya geçmesi, ön sıraya geçmesi, daralması, genişlemesi, Sarı Uygur Türkçesi için karakteristik olan soluklu ünlülerde görülen tam segmentleşmesi, ünsüzlerin daha ileri bir aşamasına gelişmesi, söz başı, söz içi ve söz sonunda ünlü ve ünsüz düşmesi.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Sarı Uygur Türkçesinin Ağızları, Minghua ağızları, Dahe Ağızları, ses olayları

ABSTRACT

In a historical-comparative study of sound system and phonological and morphonological processes of Yellow Uygur dialects, the sound changes present in the speech of such tribes as Horangat, Yağlakar, Saqıs and phonological features which divide Minghua and Dahe dialects can be identified as follows: General Turkish vowels’ unrounding, rounding, raising, fronting, narrowing, widening, whole segmentation of aspirated vowels peculiar to Yellow Uygur, the development of consonants to a more forward stage, sound loss in initial, medial and final elision.

KEY WORDS
Yellow Uygur Dialects, Minghua dialects, Dahe dialects, sound changes.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ATALAY Besim (Çev.). (2013)  Dîvânü Lugâti’t-Türk, TDK Yayınları, Ankara.
CHEN Zong-zhen (1986/2002) “Lun xibu yuguyu de daica yuanyin [论西部裕固语的带擦元音 / Batı Sarı Uygurcadaki Soluklu Ünlüler Üzerinde]”. (Ed: ZHONG Jin-wen), (2002) Zhongguo Yuguzu Yanjiu Jicheng [中国裕固族研究集成 / Çin Sarı Uygur Araştırmaları Külliyatı] . s. 219, Pekin.
CHEN Zong-zhen (2004) Xi bu yugu yu yanjiu [西部裕固语研究 / Sarı Uygurca Üzerinde Araştırma]. Pekin.
Dahe Bölge Etnografyası Hazırlama Komitesi, (2008), Dahe quzhi [大河区志 / Dahe Bölge Etnografyası], Sunan.
ERDAL Marcel, (1991) Old Turkic Word Formation, I-II C., Otto Harrasowitz, Wiesbaden.
LESSING D. F. (1960) Mongolian-English Dictionary, University of California Press, Berkeley And Los Angeles.
LESSING D. F. (2003) Moğolca-Türkçe Sözlük, (Çev. Günay KARAAĞAÇ), TDK Yayınları, Ankara.
Minghua Bölge Etnografyası Hazırlama Komitesi, (2006), Minghua quzhi [明花区志 / Minghua Bölge Etnografyası], Gansu Halk Yayınevi, Lanzhou.
TEKİN T. (1995) Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. Ankara.
TEKİN T. (2002)  Orhun Türkçesi Grameri,  Ankara.
TENİŞEV E. R. (1976) Stroy Sarıg Yogurskogo Yazıka. Moskva: Izdatel’stvo “Nauka”.
YONG-SONG Li (1999)  Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Simurg, İstanbul.
ZHONG Jin-wen (2009). Xi bu yu gu yu miao xie yan jiu [西部裕固语描写研究 / Batı Sarı Uygurca Betimleme Araştırması], Pekin.