ÖZET

Bu makale Prof. Dr. F. Sema Barutcu Özönder danışmanlığında Abdullah Kök ve Suat Ünlü tarafından doktora tezi olarak hazırlanmış TİEM 73 Türkçe Satırarası Kur'an Tercümesi hakkındadır. TİEM 73’ün eksiksiz olması, söz varlığının devrin iki önemli eseriyle; Kutadgu Bilig ve Dîvânu Lûgati't-Türk ile örtüşmesi, hatta bu eserlerde geçen tek veri sözcüklerin TİEM 73'te geçmesi, bazı sözcüklerin ilk kez TİEM 73’te tanıklanması, eseri Türk dili tarihi açısından farklı ve ayrıcalıklı bir yere konumlandırmaktadır. TİEM 73’ün Türk kültür merkezlerinden Şiraz'da kopya edilmesi, müzehhep ve müzeyyen sayfalarının varlığı yazmanın himaye altında istinsah edildiği fikrini kuvvetlendirmektedir. Türklerin İslâmiyet'i devlet dini olarak kabul etmesinin üzerinden 300/350 yıllık süre geçtikten sonra Kur’ân’ın Türkçeye çevrilmiş en eski nüshası olması da eser üzerinde ilgiyi artırmakta ve Türk ilim çevrelerinin nazarını esere çevirmektedir. Bu yazı son zamanlarda Türkoloji çevrelerinde TİEM 73’ün ilmî yayını yapılmamıştır söylemlerine cevap olarak hazırlanmıştır. Yazıda TİEM 73’ün Barutcu Özönder danışmanlığında Kök ve Ünlü tarafından doktora tezi olarak hazırlanma sürecine kadar olan serüveni de anlatılacaktır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
TIEM 73, İlk Türkçe Satırarası Kur’ân Çevirisi, Türk Hakanlığı (Karahanlı) Dönemi, Şiraz.

ABSTRACT

This article is about of the doctoral dissertation thesis written by Abdullah Kök and Suat Ünlü whose advisor was Prof. Dr. F. Sema Barutcu Özönder. TIEM 73 is the first and complete interlinear literal Turkish translation of the Qur’an. The Work’s lexis overlaps with two other Works of the era, namely Kutadgu Bilig Bilig and Dîvânu Lûgati't-Türk. TIEM 73 has a special place in the history of Turkish language. Being copied in Turk cultural center, Shiraz, with glittering page sides, may give us some information about its polical patronage which shows that it is ordered to be written. The fact that it is one of the earliest copies of the Quran increases the interest on this manuscript and attracts attention of Turkology circles.

KEY WORDS
TIEM 73, The First Interlinear Literal Turkish Translation of The Qur’an, Turk Khanate (Qarakhanid) Period, Shiraz.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

BARUTCU ÖZÖNDER, F. Sema (2003). Erken Orta Türkçede Buddhist ve İslâmî Terminoloji Üzerine Bir Karşılaştırma. KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi : Kök Araştırmalar, Cilt V, Sayı 1, (Bahar 2003), 13-31.
ECKMANN J. (1959) Eine Ostmitteltürkische İnterlineare Koranübersetzung. Ural-Altaische Jahrbücher, XXXI, 72-85.
ECKMANN, J. (1968) Doğu Türkçesinde Bir Kur’an Çevirisi. TDAY- Belleten, Ankara, 51-69.
ECKMANN J. (1971) Eastern Turkic Translations of the Koran. Studia Turcica, Budapest, 149-159. Türkçeye çevirisi: Ekrem URAL (1975) Kur’an'ın Doğu Türkçesine Tercümeleri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XXI, 15-24.
ERDOĞAN, A. (1938) Kur’an Tercümelerinin Dil bakımından Değerleri. Vakıflar Dergisi, C. I. Ankara, 47-51.
İNAN, A. (1952) Eski Türkçe Üç Kuran Tercümesi. Türk Dili, C. 1, S. 6, Mart 1952, 324-327.
İNAN, A. (1952) Eski Türkçe Üç Kuran Tercümesi. Türk Dili, C. 1, S. 7, Nisan 1952, 395-398.
İNAN, A. (1952) Eski Kur'an tercümelerinin dili meselesi I. Türk Dili, C. 1, S. 7, Nisan 1952, 19-22.
İNAN, A. (1952) Eski Kuran Tercümelerinin Dili Meselesi-II. Türk Dili, C. 1, S. 9, Haziran 1952,  510-512.
İNAN, A. (1961). Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Tercemeleri Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
İZ, F. (1987)  Atatürk ve Türk Dili. Türk Dili, C. LII, S. 425, Mayıs 1987, 273-284.
KÖK, A. (2004)  Karahanlı Türkçesi Satır Arası Kur’ân Tercümesi (TİEM 73 1v- 235v/2) Giriş- İnceleme - Metin - Dizin. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi.
SERTKAYA, O. F. (1977) Karahanlı Türkçesi üzerine Yeni Neşriyat. Türk Kültürü, C. XV, S. 176, Haziran 1977, 491- 496.
SERTKAYA, O. F. (2013) 'Yüksek Lisans' Tezi, 'Doktora Tezi' ve 'Doçentlik Takdim Tezi' üzerine bazı görüşler.  Makaleler - 2. (Seçme Araştırmalar ve İncelemeler), 167-181.
SÖNMEZSOY, S. (1987-1988) Les Traductions Turques Mansucrites Du Coran. Thése pule doctorat de 3 é cycle, Paris.  
TOGAN, Z. V. (1960) Londra ve Tahran’daki İslâmî Yazmalardan Bazılarına Dair. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, C. III, Cüz: 1-2, 1959-1960, 133-160.
TOGAN, Z. V. (1963) Zentralasiatische Türkische Literaturen II, Die İslamische Zeit. Handbuch der Orientalistik V/I, Leiden-Köln, 229-249.
TOGAN, Z. V. (1964)  The Earliest of the Qur’an into Turkish.  İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, C. IV, Cüz: 1-2, 1-19.
ÜNLÜ, S. (2004) Karahanlı Türkçesi Satır Arası Kur’ân Tercümesi TİEM 73, Giriş - Metin - İnceleme - Analitik Dizin, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
YAŞAROĞLU, M. (1965) Kur’an-ı Kerimin Türkçe Tercüme ve Tefsirleri Bibliyoğrafyası, Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul.
YÜCEL, N. (2000) Tarihten Günümüze Türkçe Kur’an Tercümeleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara.
ZÜLFİKAR, H. (1974) Çağatayca Bir Kur’an Tefsiri. Türkoloji Dergisi, VI/1, 153-195.