MTAD


 

 

Kaşkay Türkçesinde Aşağı:Yukarı Yön Gösteren Karşıtlıklar Bağlamında Bir Aşağı Yön Göstericisi Kotı/Kota Sözcüğü Üzerine
YAGHOOBİ, Valiollah
MTAD 2017,14(4):85-119; DOI: 10.1501/MTAD.14.2017.4.38
E-yayın Tarihi: 30 Nisan 2018

Makale (PDF1,2 MB)

ÖZET
Bu makale Kaşkay Türkçesinde yaygın bir kullanım alanına sahip aşağı anlamındaki kotı/kota sözcüğü üzerinde durmaktadır. İncelememizde kotı/kota sözcüğünün kullanım alanı, biçim-dizim ilişkileri, anlam olayları, karşıtları ve eş anlamlıları incelenmiştir. İncelemeye tâbi tutulan örnekler ise Kaşkay Eli Türk Ağızları: Ses Bilgisi adlı doktora tez konumuzun dil malzemesini oluşturan ve tarafımızca yapılan alan araştırmasında derlenen kaynak kişilerin ses kayıtlarına dayanmaktadır.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kaşkay Türkçesi, anlam bilim, karşıtlık, karşıtlık türleri, yön gösteren karşıtlıklar, yön gösteren karşıtlık türleri, zıtlar.

 

On the directional word kotı/kota as a ‘down’ marker in Qashqai Turkish in the context of directional oppositions
YAGHOOBİ, Valiollah
JMTS 2017,14(4):85-119; DOI: 10.1501/MTAD.14.2017.4.38
Published online: 30 April 2018
Article (PDF 1,2 MB)

ABSTRACT
This study discusses the word kotı/kota meaning ‘down’ which has a broad area of usage in Qashqai Turkish. In this paper, usage area, morphosyntactic relations, semantic changes, antonyms and synonyms of the word kotı/kota is investigated. The investigated examples are based and selected from linguistic materials we have collected in field studies for our doctorate thesis titled Turkish Qashqai Eli Dialects: Phonology.

KEY WORDS
Qashqai Turkish, semantics, opposition, opposition types, directional oppositions, types of directional oppositions, antipodals.

KAYNAKLAR/BIBLIOGRAPHY

AKSAN D. (2007) Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKSAN D. (2006) Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
AKSAN D. (2009) Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
AMĪD H. (2004) Farhang-e Fārsi. Tahran: Amirkabir Yayınları.
ARAT R. R. (1965) Türkçede Cihet Mefhumu ve Bunun ile İlgili Tâbirler. Türkiyat Mecmuası-XIV, 1-24.
ARAT R. R. (1979) Kutadgu Bilig, I-Metin. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
ARAT R. R. (1974) Kutadgu Bilig, II-Çeviri. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
ARAT R. R. (1979) Kutadgu Bilig, III-İndeks. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
ARIKOĞLU E., KUULAR K. (2003) Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CAFEROĞLU A. (1984) Türk Dili Tārihi I-II. İstanbul: Enderun Kitabevi.
CLAUSON G. (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
CRUSE A. (1986) Lexical Semantics. Cambridge University Press.
DANKOFF  R.,  KELLY  J.  (1982)  Maḥmūd al-Kāşġarī, Compendium  of  the  Turkic (Dīwān Luγāt at-Turk) I.  Sources  of  Oriental  Languages  and  Literatures  7,  Cambridge: Harvard Univesity Printing Office. 
DANKOFF  R.,  KELLY  J.  (1984)  Maḥmūd al-Kāşġarī, Compendium  of  the  Turkic (Dīwān Luγāt at-Turk) II.  Sources  of  Oriental  Languages  and  Literatures  7,  Cambridge: Harvard Univesity Printing Office.
DANKOFF  R.,  KELLY  J.  (1985)  Maḥmūd al-Kāşġarī, Compendium  of  the  Turkic (Dīwān Luγāt at-Turk) III.  Sources  of  Oriental  Languages  and  Literatures  7,  Cambridge: Harvard Univesity Printing Office.
DEHKHODĀ A. A.(1993-1994) Loghat-nāmeh. (Hazırlayan: M. MO’ĪN, S. S. SHAHĪDİ), Tahran: Tahran Üniversitesi.
Derleme sözlüğü (1993) XII cilt, Anakara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DİLÇİN C. (2009) Yeni Tarama Sözlüğü. Anakara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DOERFER G. (1963-75) Türkisch und mongolisch Elemente im Neupersischen. IV Cilt, Wiesbaden.
DURAN S. (1956) Türkçede Cihet ve Mekan Gösteren Ek ve Sözler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara 1988, 1-110.
ERCİLASUN A. B., AKKOYUNLU Z. (2014) Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş – Metin – Çeviri – Notlar – Dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERDAL M. (1991) Old Turkic Word Formation: A Functional Approach to the Lexicon. Vol. I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
ERDAL M. (2004) A Grammer of Old Turkic. Leiden & Boston: Brill.
ERDAL M. (2004) Ana Oğuzca ve Selçuklu Oğuzcası. 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, Oğuzlar: Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 369-375.
ERDEM M. (2009) Modern Oğuz Türkçesi Söz Varlığı. Ankara:Grafiker Yayınları.
ERDEM M. (2006) Türkmen Türkçesinde Hareket fiillerinin “İstem”e Göre Anlam Değişmeleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 38-50.
ERGİN M. (2007) Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
FOX A. (1995) Linguistic Reconstruction, An Introduction to Theory and Method. Oxford University Press.
GABAİN A. V. (1988) Eski Türkçenin Grameri. (Çeviren: M. AKALIN), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GHARİB B. (2004) Sogdian Dictionary (Sogdian-Persian-English). Tahran: Farhangan Yayınları.
HACIEMİNOĞLU N. (1971) Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
JOHANSON L. (2007) Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler. (Çeviren: N. DEMİR), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KAYA C. (1994) Uygurca Altun Yaruk, Giriş-Metin-Dizin. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
KORKMAZ Z. (2003) Türkiye Türkçesi Grameri, Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ Z. (2007) Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ Z. (2013) Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KOWALSKİ T. (1937) Sir Aurel Stein’s Sprachaufzeichnungen Im Äinallu-Dialekt Aus Südpersien, Zapiski Sir Aurela Steina W Dialekcie Äinallu Z Południowej Persji. Krakow: Polska Akademia.
KÖK A. (2004) Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73 1v-235v/2), Giriş – İnceleme – Metin – Dizin. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
LAKOFF G., JOHNSON M. (2015) Metaforlar, Hayat, Anlam ve Dil. (Çeviren: G. Y. DEMİR), İstanbul: İthaki Yayınları.
LYONS J. (1977) Semantics, Vol. I-II, Cambridge University Press.
MACKENİZE D. N. (2012) Farhang-e Kūchak-e Pahlavi [A Concise Pahlavi Dictionary]. (Çeviren: M. MİRFAKHRĀİE), Tahran: Pajuheshgāh-e Ulūm-e Ensāni va Motāleāt-e Farhangi Yayınları.
MĀHOOTİĀN SH. (1999) Dastūr-e Zabān-e Fārsi Az Dīdgāh-e Radehshenāsi [Persian (Descriptive) Grammers]. (Çeviren: M. SAMĀ’I), Tahran: Neshr-e Markaz Yayınları.
MERDĀNİ RAHĪMİ E. (2007) Qaşqayı Sözlügü. Kum: Ansāri Yayınları.
MO’ĪN M. (1992) Farhang-e Mo’īn. Tahran: Amirkabir Yayınları.
NĀTEL-KHĀNLARİ P. (2008) Tārikh-e Zabān-e Fārsi [Fars Dilinin Tarihi]. III Cilt, Tahran: Farhang-e Nashr-e Now Yayınları.
ORUCOV Ə., ABDULLAYEV B., RƏHİMZADƏ N. (2006) Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti. IV Cilt, Bakı: Şərq-Qərb Yayınları.
Özbek Tilining İzahlı Lugatı (1981) I-II Cilt, Moskova: Rus Tili Naşriyeti.
RASSADİN V. İ. (2005) Slovar tofalarsko-russkiy i russko-tofalarskiy. Sankt-Peterburg: Drofa Yayınevi.
RÄSÄNEN M. (1969) Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
ROOS M. E. (2000) The Western Yugur (Yellow Uygur) Language: Grammar, Texts, Vocabulary. Ph.D. thesis, Universiteit Leiden.
SAEED J. I. (2009) Semantics. Wiley-Blackwell publication.
SAĞLIK G. S. (2007) Türk Dilinde Yön Gösteren Karşıtlıklar: AŞAĞI:YUKARI Sözcükleri. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
SAĞLIK ŞAHİN G. S. (2009)Türk Dilinde Yön Gösteren Karşıtlıklar: AŞAĞI:YUKARI Sözcükleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, 18-32.
SCHMİTT R. (ed.) (2003) Rānamā-ye Zabānhā-ye Īrāni I, Zabānhā-ye Īrāni-ye Bāstān va Īrāni-ye Miyāneh. [Compendium Linguarum Iranicarum]. (Çeviren: A. BAKHTİYĀRİ, A. BAHRĀMİ, H. REZĀ’İ BĀGHBĪDİ, N. SĀLEHİNİĀ), Tahran: Qoqnoos Yayınları.
SCHMİTT R. (ed.) (2004) Rānamā-ye Zabānhā-ye Īrāni II, Zabānhā-ye Īrāni-ye Now [Compendium Linguarum Iranicarum]. (Çeviren: A. BAKHTİYĀRİ, A. BAHRĀMİ, H. REZĀ’İ BĀGHBĪDİ, N. SĀLEHİNİĀ), Tahran: Qoqnoos Yayınları.
SLEPTSOV P. A. (ed.) (1972) Yakutsko-Russkiy Slovar’. Moskova.
SOPER J. D. (1987) Loan Syntax in Turkic and Iranian: The Verb Systems of Tajik, Uzbek, and Qashqay. Ph.D. thesis, University of California, Los Angeles.
ŞİRƏLİYEV M. Ş., İSLAMOV M. İ. (1999) Azərbaycan Dialektoloji Lüğəti I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 
ŞİRƏLİYEV M. Ş., İSLAMOV M. İ. (2003) Azərbaycan Dialektoloji Lüğəti II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ŞİRƏLİYEV M. (2008) Azərbaycan Dialektologiyasının Əsasları. Bakı: Şərq-Qərb Yayınları.
TEKİN T., ÖLMEZ M. (2003) Türk Dilleri, Giriş. İstanbul: Yıldız, Dil ve Edebiyat Dizisi: 2.
TEKİN T. (2002) Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
TEKİN T. (2006) Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TEKİN T. (2005) ‘Yüzükoyun’ Bileşiğinin Yapısı. Makaleler III, Çağdaş Türk Dilleri, (Hazırlayan: E. YILMAZ, N. DEMİR), 53-55, Ankara: Grafiker Yayınları.
TENİŞEV E. R. (ed.) (1968) Tuvinsko-Russkiy Slovar’. Moskova: İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya.
TİMURTAŞ F. K. (1994) Eski Türkiye Türkçesi. İstanbul:Enderun Kitabevi.
ÜNLÜ S. (2004) Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 235v/3-450r7), Giriş – İnceleme – Metin – Dizin. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
VARDAR B. (2007) Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual, Yabancı Dil Yayınları.
XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü (1965-77) VIII Cilt, (Hazırlayan: Ö. A. AKSOY, D. DİLÇİN) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YAGHOOBİ V. (2011) Bir Kaşkay Türk Şiiri Antolojisi: Ḳaşḳā’i Şiʿri yā Āåār-i Şuʿarā-yi Ḳaşḳā’ī. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
ZARSHENĀS Z. (2011) Dastnāme-ye Soghdī [A Manual of Sogdian Language]. Tahran: Pajuheshgāh-e Ulūm-e Ensānī va Motāleāt-e Farhangī Yayınları.

 

 

Yazışma / Correspondence:

Valiollah Yaghoobi,Doktora öğrencisi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı. Ankara-Türkiye.

Adres: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, 06100 Sıhhiye /Ankara – TÜRKİYE

E-posta: veliyakubi@hotmail.com


 

 

Ankara Üniversitesi | Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi  | Bölüm Ana Sayfası 
Telif Hakkı © 2004, AÜ DTCF Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü. Tüm hakları saklıdır.
  Sıhhiye - Ankara, TÜRKİYE
| Tel.: +90312 310 32 80  | Faks: +90312 310 57 13 | E-posta