Giyinmek mi Gösteriş mi? 1720-1722 Yıllarında İstanbul’da Kürk Kullanımı
OĞUZ, Gülser
MTAD 2018, 15(1):114-141; DOI: 10.1501/MTAD.15.2018.1.6
E-yayın Tarihi:30 Nisan 2018
Makale (PDF 491 KB)

ÖZET
Osmanlı Devleti’nde tüketim kültürünün varlığı, tüketim kalıpları üzerine bu güne kadar önemli bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu konuda Tülay Artan ve Cristoph K. Neumann’ın çalışmaları dikkate değerdir ve yol gösterici mahiyettedir. Çalışmalar 18. Yüzyılda saray ve çevresinin ya da zenginlerin servetlerini sergileyiş şekilleri ve sebepleri üzerinde durmaktadır. Tüketim kalıpları işlenirken de konu lüks tüketim mallarının neler olduğu üzerine yoğunlaşmaktadır. Aynalar, dürbünler, kürkler, cam ve porselen eşyalar zenginliğin gösteriminde kullanılanlardan bazılarıdır. Bu çalışmada merkeze kürk konulacaktır. Yani 18. Yüzyılın ortasında İstanbul’da kürk sahipleri ve kimlikleri üzerinden kürk kullanımının sebepleri üzerinde durulmaya çalışılacaktır. Asıl olarak soğuktan koruma işlevi olan kürkün, bu işlevinin dışında da kullanılıp kullanılmadığı ile ilgili ipuçları takip edilerek sorgulanmaya çalışılacaktır. Bir başka önemli soru da ‘sadece servet kürk ediniminde etkin faktör müdür?’ olacaktır. Diğer yandan kullanılan kürk çeşitleri ve bunların belirli kesimlerce özellikle tercih edilip edilmediğine dair de ipuçları yakalanmaya çalışılacaktır.  Çalışmanın yapılabilmesi için 46 sıra nolu 1133-1134 (1720-1722) yıllarını kapsayan İstanbul Kısmet-i Askeriye Sicil defteri kullanılacaktır. 94 sayfa olan defterde 101 tane dökümlü tereke kaydı bulunmaktadır. Tereke kayıtları ölen bir kişinin geride bıraktığı mal varlığını ihtiva ederler. Bu bakımdan kişilerin kürkleri var ise bu kayıtların da yer aldığı defterler çalışma için büyük önem taşımaktadır.


ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kürk, Tüketim, Osmanlı devleti, İstanbul, 18. yy. zenginlik, Tereke Kayıtları.

For Wearing or for Showing-off? The Use of Fur in Istanbul, 1720-1722
OĞUZ, Gülser
JMTS 2018,15(1):114-141; DOI: 10.1501/MTAD.15.2018.1.6
Published online: 30 April 2018
Article (PDF 491 KB)

ABSTRACT
On the existence of consumption culture and consumption patterns in Ottoman Empire have been studied to this day. The researches of Tülay Artan and Cristoph K. Neumann in this regard is remarkable and guiding. Theses studies emphasizes the forms and reasons for exhibiting the wealth of the palace and its imperial entourage, or Ottoman wealthy peoples in the 18th century. While consumption patterns are being processed, issue of luxury goods such as mirrors, binoculars, furs, glass and porcelain are some of the items used in the display of wealth. The focus of this paper will be the fur, leather-fur goods as sign and symbolic luxury consumption in the first two decades of the middle of the 18th century. This article tried to question the clues about the fact that the fur, which is primarily protective from the cold, is also used outside of this function. Another important question is that if it’s 'only wealth is an effective factor to buy the fur?' On the other hand, we will try to get clues about the types of fur (quality) used and whether they are especially preferred for certain sectors. A Registry of İstanbul Kısmet-i Askeriye Court dated 1133-1134 (1720-1722) will be the main source for the article. In this collected recordings of 94 pages, there are about 100 records. These Tereke records contain the property of a deceased person left behind.

KEY WORDS
Fur, Consumption, Wealth, Ottoman Empire, İstanbul, 18th century, Probate Inventories.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

Arşiv Kaynakları /Archive Sources
İKAS İstanbul Kısmet-i Askeriyye Mahkemesi Sicil Defteri, No 46.

Kitap ve Makaleler / Books and Articles
ARGIT B. İ. (2015) ‘Osmanlı İstanbul’unda Giyim Kuşam’, Antik Çağlardan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt 4.
ARGIT B. İ. (2004) ‘An Evaluation of the Tulip Period and Period of Selim III in the light of Clothing Regulations’, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, Sayı 24: 11-28.
ARTAN T. (1998)  ‘Terekeler Işığında 18. Yüzyıl Ortalarında Eyüp’te Yaşam Tarzı ve Standartlarına Bir Bakış Orta Halliliğin Aynası’, 18. Yüzyıl Kadı Sicilleri Işığında Eyüp’te Sosyal Yaşam, Ed. Tülay ARTAN, İstanbul.
ARTAN T. (1999/2000) ‘18. Yüzyıl Başlarında Yönetici Elitin Saltanatın Meşruiyet Arayışına Katılımı’, Toplum ve Bilim, 83 Kış.
BARKAN Ö L. (1966) ‘Edirne Askeri Kassamı’na Ait Tereke Defteri (1545–1659)’, Belgeler, Ankara,  Cilt III.
BOCOCK R. (1993) Tüketim, Çev. İrem KUTLUK, Ankara.
BOZKURT F. (2011) Tereke Defterleri ve Osmanlı Maddi Kültüründe Değişim (1785-1875 İstanbul Örneği), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya.
CANBAKAL H. (2009) ‘Barkan’dan Bu Yana Tereke Çalışmaları’, Vefatının 30. Yıldönümünde Ömer Lütfi Barkan, Türkiye Tarihçiliğine Katkıları ve Etkileri Sempozyumu, İstanbul.
D’OHSSON M. (Tarihsiz) 18. Yüzyıl Türkiye’sinde Örf ve Adetler, Çev. Zerhan YÜKSEL, (Tercüman 1001 Temel Eser).
EMECEN F. (2000) ‘I. İbrahim’, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 21: 274-281.
ERDOĞAN M. K. (2010) ‘Tereke Kayıtlarına Göre XVIII. Yüzyılın Ortalarında Rusçuk’ta Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Hayat’, Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 45.
GEZER, Y. (2015) ‘Yazma Eserler Işığında Patrona İsyanı Hakkında Bir Değerlendirme’, Osmanlı İstanbul’u, Cilt III, Ed. Feridun EMECEN&Ali AKYILDIZ, İstanbul, 331-352.
GÖÇEK F M. (1999) Burjuvazinin Yükselişi ve İmparatorluğun Çöküşü, Çev. İbrahim YILDIZ, İstanbul.
HUART C. (1988)  ‘Ağa’, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul.
KARABABA E. (2006) Origins of a Consumer Culture in an Early Modern Context: Ottoman Bursa, Department of Management Bilkent University, Ankara.
 KARACA F. (1988) ‘Kürk’, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 26, İstanbul.
KARAHASANOĞLU S. (2009) A Tulip Age: Cosumer Behavior and Material Culture In The Ottoman Empire (1718-1730), Binghamton University State University of New York.
KARAHASANOĞLU S. (2008) ‘Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 İsyanına Dair Yeni Bulgular: İsyanın organizatörlerinden Ayasofya Vaizi İspirîzâde Ahmed Efendi’nin Terekesi’, OTAM, Sayı 24.
KARAHASANOĞLU S. (2010) ‘İstanbul’un Lale Devri mi? Tarih ve Tarih Yazımı’, Tarih İçinde İstanbul Uluslararası Sempozyumu, Türkiye, 14-17 Aralık, 427-440.
KÖPRÜLÜ F. (1988) ‘Bey’, İslam Ansiklopedisi, Cilt II, MEB, Ankara.
MERİÇ N. (2000) Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi, İstanbul.
MONTAGU L. (2008)  Şark Mektupları, Haz. Dursun GÜRLEK, İstanbul.
NEUMANN C. K. (2009) ‘Birey Olmanın Alameti Olarak Tüketim Kalıpları: 18. Yüzyıl Osmanlı Meta Evreninden Örnek Vakalar’, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 8, Bahar: 7-47.
OĞUZ G. (2013) Bir Osmanlı Kentinde Taşınır ve Taşınmaz Mal Varlığına Dayalı Servet Analizi: Edirne Örneği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
ORÇAN M. (2014) Osmanlı’dan Günümüze Modern Türk Tüketim Kültürü, Ankara.
ÖZTÜRK S.(1988) ‘Kassam’, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 24.
ÖZ M. (2007) ‘Reaya’, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 34.
PAKALIN M. Z. (1993) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt I, İstanbul.
PARLATIR İ. (2006) Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara.
REYHAN C. (2008) Osmanlıda Kapitalizmin Kökenleri, İstanbul.
SABEV O. (2012) ‘Osmanlı Toplumsal Tarihi İçin Değerli Kaynak Teşkil Eden Tereke ve Muhallefat Kayıtları’, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslar arası Kongresi, İstanbul.
TEKİN Z. (2002) ‘Osmanlı Devleti’nde Kürk Ticareti’, Türkler, Cilt 10.
UZUNÇARŞILI İ. H. (1988) Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, Ankara.
ZİLFİ M C. (2008) Osmanlı Uleması Klasik Dönem Sonrası, Çev. Ömer Faruk ÖZÇINAR, Ankara.