|
The Place of Bookstores in Social Life of Uigur Turks and Private Printing and Publishing Activities in Kashgar
EKREM, Nuraniye H.
JMTS 2019,16(1):45-64; DOI: 10.1501/MTAD.16.2019.1.3
Published online: 31 March 2019
Article (PDF 1,2 MB)
ÖZET
Kütüphane kullanma alışkanlığının giderek azaldığı günümüzde sosyal ve kültürel varlıklarını devam ettirebilmek hem de baş döndürücü bir hızla farklılaşan koşullara uyum sağlamak, bütün toplumlar için olduğu gibi Uygur Türkleri için de hayatta kalmanın olmazsa olmaz şartıdır. Bu değişimi öngörerek kitabevleri ve kitap tezgâhları işleten Uygur Türkleri, değişimlere ve gelişmelere göre kendilerini konumlandırabilmek ve içinde bulundukları coğrafyada birlikte yaşadıkları toplumların lokomotif unsuru hâline gelmek için çaba sarf etmektedirler. Bu bağlamda Uygur kitapseverler de kitabevleri ve kitap tezgâhları ile değişen teknolojiye ve mevcut duruma ayak uydurabilmek üzere edindikleri birikimler ve tecrübelerle Kâşgar'da çok sayıda kitabevi ve kitap tezgâhı işleterek toplumun sosyal ve kültürel yaşamlarını zenginleştirmeye gayret göstermektedirler. Kâşgar, Uygur Türklerinin kent kültürünün özelliklerini en iyi yansıtan şehirlerin başında gelir. İpek Yolu'ndaki bu tarih ve kültür kentinin geçmişini ve bugününü incelerken göz ardı edilemeyecek önemli bir husus ise bu şehirde asırlardır yaşayan Uygur Türklerinin kültürel özelliklerinin sembolü niteliğindeki iki kurum olan matbaa ve kitabevleridir. Bu yazıda Kâşgar Kâşgar'daki kütüphanelerin, kitabevlerinin ve kitap tezgâhlarının Uygur Türklerinin sosyal yaşamlarındaki yeri hem tarihsel geçmişi verilerek hem de modern durumu ele alınarak incelenmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kâşgar, Doğu Türkistan, yayınevleri, Özel Uygur Kitapevleri, Özel Kitap Tezgâhları, Matbaa.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ABSTRACT
Nowadays, the habit of using the library decreases day by day; Uyghur Turks have to adapt to the rapidly changing conditions to be able to sustain both their social and cultural assets.Foreseeing this change, the Uyghur Turks are trying to position themselves by operating private bookstores and bookstalls to become the locomotive institutions of the society in which they are involved.In order to be able to keep up with the changing technology and the current situation, Uyghur book lovers have a great number of private bookstores and bookstalls in Kasghar; while they are trying to enrich their social and cultural lives as much as the experience from the past which they enjoy greatly. Kasghar is one of the cities that best reflects the characteristics of the city culture of the Uyghur Turks. One important feature of this historical and cultural city on the Silk Road that cannot be ignored when examining its past and present is the printing houses and bookstores; as two institutions which are the symbol of the cultural characteristics of the Uyghur Turks who have been living in this city for centuries. Based on the research results emanated from Kashgar, the role of private bookstores and bookstalls in the social lives of the Uyghur Turks is discussed in this paper.
KEY WORDS
Kashgar, Eastern Turkestan, bookstore, Publishing House, Uyghur Bookstores.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
BİNARK İsmet (1964) “Türk Kitapçılık Tarihinde Tezhip Sanatı”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt 8.
BOSSERT T.H. (1943) “Tabı Sanatının Keşfi”, II. Türk Tarih Kongresi, İstanbul.
EKİNCİ Ekrem Buğra (2013) "Matbaayı Bulan Johann Gutenberg Değildir!", http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=451, Erişim tarihi: 13.1.2019.
ERSOY Osman (1959) Türkiye’ye Matbaanın Girişi ve İlk Basılan Eserler, Ankara.
EYUP Roşengül 柔鲜古丽·乌尤普 (2014) Uygurlarının Edebî Yaşamının İncelenmesi-Kâşgar Uygurlarının Edebî Yaşamın Örnekleri 维吾尔族的文学生活研究--以喀什维吾尔族的文学生活为例, Yüksek Lisans Tezi，Beşeri Bilimler Bölümü 喀什师范学院人文系，
Kâşgar Öğretmenler Enstitüsü, Beşeri Bilimler Bölümü. Erişim tarihi: 2.1.2019.
GÜNDÜZ Mahmut (1978) “Matbaanın Tarihçesi Ve İlk Kuranı Kerim Basmaları”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 12, 335-350. Erişim tarihi: 2.2.2019.
HUA Jueming 华觉明 (2013) 中国在历史上究竟有多少项大发明? 《自然科学史研究》第 32 卷第 4 期 (2013 年): 427—435. https://core.ac.uk/download/pdf/48312209.pdf, Erişim tarihi: 25.2.2018.
Kâşgar Şehir Hükümeti 喀什市政府, http://www.xjks.gov.cn/Item/14913.aspx, Erişim tarihi: 20. 2.2019.
KAŞGAR Muhammed Siddik (1998) Tezkire-i Ezizan, Kaşgar Uygur Neşriyatı, Kaşkar.
LEE Jack李天睿, 15 Nis 2018, "https://twitter.com/LFflS42094/status/983724164228894721
LİUXUEJİE 刘学杰 (2003) Anlaşılması zor Kâşgar 难解喀什，乌鲁木齐市：新疆人民出版社; Erişim tarihi: 5.1.2019.
MUHEMMET Adil (2012) Xin-Jiang Küçük Kamusu: Xin-Jiang Maarifi, Xin-Jian Fen ve Tekneloji Neşriyatı, Urumçi.
OBUL Gulnar吾甫力.姑丽娜尔 (2018) 喀什: 不可忽视的绿洲城市文化北京大学社会学系 (Department of Sociology), 26-33. www.shehui.pku.edu.cn/.../20180829110926.pdf. Erişim tarihi: 2.2.2019.
RASONY Lâszlö (1971) Tarihte Türklük, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü yayınları, Ankara.
TOPDEMİR Hüseyin Gazi (2008), Francıs Bacon'ın Bilim Anlayışı-1, Filozoflar ve Düşündüren Sözleri, http://dusundurensozler.blogspot.com/2008/07/francis-baconin-bilim-anlayii-1.html. Erişim tarihi: 13.1.2019.
UYGUR Tülin (2014) "Uygur ellerinde Urumçi ve Turfan yollarında...", https://www.aydinlik.com.tr/arsiv/uygur-ellerinde-urumci-ve-turfan-yollarinda, Erişim tarihi: 17.2.2019
WUBULI Abudurehemu (2015) "Doğu Türkistan Medreselerinde İslam Düşüncesi -Sûfî Allahyar'ın n Sebatü'L - Âcizin Adlı Eseri Ekseninde İnceleme", Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstġtüsü Felsefe Ve Din Bilimlerġ (İslam Felsefesi) Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Tez Danışmanı Doç. Dr. İbrahim MARAŞ Ankara.
XİAO Chunlei 萧春雷 (2014) "Kâşgar'ın acısı: girdabın merkezinde bir şehir, dönüşüm kaygısı içinde olan bir millet 喀什之痛：一座漩涡中心的城市，一个转型焦虑中的民族，2014年第8期, 华夏地理, 杂志65页http://mp.weixin.qq.com/s?__biz=MTExNTQ5NDc4MQ==&mid=200624999&idx=1&sn=806b9ba5a6eceaff56374852dbae0968&scene=3#rd，2015 年9 月20 日. Erişim tarihi: 10.2.2019.
YASIN Yusufcan (2014) “8.-13. Yüzyıllarda Uygurlarda Eğitim", Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4, 2014, Sayfa: 151-159.
Yeni Şafak (2016), https://www.yenisafak.com/dunya/dogu-turkistanda-cami-kiyimi-2587614, 28 Aralık 2016. Erişim tarihi: 12.1.2019.
İnternet Kaynakları / E-Resources
Çin Komünist Partisi Kâşgar Şehri Propaganda Departmanı中共喀什市宣傳部, (2015), "Son Kilometre" 最後一公里, Kâşgar Antik Kentinin Muhteşem Evrimi: Kültürel Miras ve Endüstrinin Zenginlerle Harmanlanması喀什噶爾古城華麗蛻變：文化傳承與產業富民的交融, URL: 2015/11/10, https://read01.com/mL3Ra4.html, Erişim tarihi: 2.1.2019.
Kâşgar antik kentinin geçmişi ve bugünü, 喀什噶爾古城的前世今生, Antik Kent Kâşgar,古城喀什2016/02/16, URL: https://read01.com/54zEd.html, Erişim tarihi: 13.2.2019.
Kaşgâr Kitabevi Telefon Ansiklopedisi喀什书店电话大全, http://dianhua.mapbar.com/kashen/560/; http://dianhua.mapbar.com/kashen/560_2/; http://dianhua.mapbar.com/kashen/560_3/ ; Erişim tarihi: 15.3. 2019.
URL: https://www.emis.com/php/company-profile/CN/Kashgar_Xinhua_Bookstore 喀什地区新华书店_zh_5362758.html, 15.3. 2019.
Matbaayı bulan Gutenberg değildir!", https://www.turkiyegazetesi.com.tr/gundem/40629.aspx, 15.05.2013 .
|
