|
Definition and Definition Methods in General Dictionaries
GÖKTER GENÇER, Bilge and Paşa YAVUZARSLAN
JMTS 2020, 17(3):392-411; DOI: 10.1501/MTAD.17.2020.3.20
Published online: 9 November 2020
Article (PDF 405 KB)
ÖZET
Tanım kavramı, başta felsefe, mantık ve psikoloji olmak üzere hukuk, matematik, hatta sanat gibi pek çok alanda ele alınan temel kavramlardan biridir. Bu alanların her birinin amacı, metodolojisi ve teorileri farklı olduğundan tanım konusu her birinde farklı açılardan ele alınır. Bu çalışmanın kapsamı içinde asıl üzerinde durduğumuz tanımlar ise teorik sözlükbilimin konuları arasında yer alan “sözlük tanımları”dır. Tanım; sözcüklerin semantik bilgisinin verildiği, özellikle genel sözlüklerin temel işlevini yerine getiren unsurlardandır. Bu nedenle genel bir sözlüğün yapısında ortaya çıkabilecek en önemli eksiklik, kullanıcısına aradığı tanımı tam olarak verememesidir. Bir sözlükteki tanım ifadesinde, anlamla ilgili ne tür bilgilerin yer alacağına ve bu bilgilerin nasıl düzenleneceğine karar vermek, tanımın asıl meselesidir. Sözlükçünün bu bilgiyi bir araya getirme ve kullanıcıya sunma biçimi de iyi ve doğru tanımın temel noktasını oluşturur.
Sözlüksel birimlerin iyi ve başarılı tanımlarının yapılabilmesi için sözlükbilimsel ilkelere uyulması gerektiği gibi, tanımlanana bağlı olarak kullanılacak tanımlama yönteminin de doğru belirlenmesi ve uygulanması önemlidir. Bu çalışmada, sözlükbilim alan yazınındaki belli başlı teorik çalışmaların taranmasıyla sözlüklerde uygulanan sekiz tanımlama yöntemi tespit edilmiştir: analitik/içlemsel tanımlama, sentez yoluyla/kaplamsal tanımlama, tipikleştirme yoluyla tanımlama, eşanlamlılarla tanımlama, kurala dayalı tanımlama, dolaylı/ima yoluyla tanımlama, düzanlamsal tanımlama, işari/gösterimsel tanımlama. Söz konusu yöntemlerin Türkçe sözlükbirimlere uygulanıp uygulanamayacağı ve uygulamada ortaya çıkan sorunlar değerlendirildiğinde; Türkçe sözlük tanımlarında sözlükbilimin genel ilkelerinin kimi noktalarda göz ardı edildiği ve teorik bilgi eksikliğinden kaynaklanan sorunların olduğu tespit edilmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Sözlükbilim, tek dilli genel sözlük, tanım, tanımlama yöntemleri.
ABSTRACT
The concept of definition is one of the main concepts studied in various fields, mainly philosophy, logic, and psychology but also law, mathematics, and even arts. The subject of definition is handled differently in each field due to the fact that their goals, methodologies, and theories are different. The definitions with which we will be dealing within the scope of this study are "lexicographic definitions" which is among the subjects of theoretical lexicography. Definition is among the elements by which semantic information of words are provided and fulfilling the basic function of general dictionaries in particular. Therefore, the most crucial defect which may occur in the structure of a general dictionary would be its failure to provide the exact definition its user is looking up. In terms of a definition statement in a dictionary, the main concern for a definition is to determine which information related to the meaning will be present and how this information will be organized. The manner in which a lexicographer organizes this information and presents it to users is the foundation of a good and correct definition. Although the subject of definition has been discussed in detail by theoretical lexicography studies in the West, this subject has not been studied adequately in Turkey.
In order to create good and successful definitions for lexical units, it is crucial to adhere to lexicographical principles as well as to determine and apply the correct definition method based on what is being defined. In this study, eight definition methods applied to dictionaries have been identified by reviewing essential theoretical studies in the lexicography literature: analytical definitions, synthetic definitions, typifying, synonymous definitions, rule-based definitions, implicative definitions, denotative definitions, ostensive definitions. When evaluated whether these identified methods can be applied to Turkish lexemes along with issues that arise during in practice; it was concluded that the lack of theoretical knowledge in terms of preparing Turkish dictionaries have reflected on the practice and the general principles of lexicography have been violated when it comes to certain definitions.
KEY WORDS
Lexicography, monolingual general dictionary, definition, definition methods.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ARGUNŞAH, M. (2019) “Türkçe Sözlük’te Tanımlama ve Tanıklama Sorunu”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, S. 16, 1-13.
ATKINS, S. B.T. ve RUNDELL, M. (2008) The Oxford Guide to Practical Lexicography. New York: Oxford University Press.
BATUHAN, H. ve GRÜNBERG, T. (1970) Modern Mantık. Ankara: ODTÜ Yayınları.
BENSON, M., BENSON, E., ILSON, R.F. (1986) Lexicographic Description of English. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
BOZ, E. (2009) “Sözlükbirimlerin Tanımlanmasına Anlambilimsel Bir Bakış”.Turkish Studies, Volume 4/4, Summer, 172-183.
GÖKTER GENÇER, B. (2018) Tek Dilli Genel Sözlüklerde Tanım. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış doktora tezi).
JACKSON, H. (1988) Word and Their Meaning. London and New York:Longman.
JACKSON, H. (2002) Lexicography: An Introduction. Routledge.
JORGENSEN, J. C. (1990) “Definitions as Theories of Word Meaning”. Journal of Psycholinguistic Research, Vol. 19, No. 5, 293-316.
LANDAU, S. I. (2004) Dictionaries. The Art and Craft of Lexicography.Cambridge University Press.
ÖZLEM, D. (2004) Mantık. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
ROBINSON, R. (1972) Definition. London: Oxford University Press.
ROSCH, E. H. (1973). “On the international structure of perceptual semantic categories”. Cognitive Development and the Acqusition of Language. (Ed.) T. E. Morre, New York: Academic Press, 111-141.
STOCK, P. (1988) “The structure and function of definitions”. ZüriLEX’86/Proceedings, (Ed.) Mary Snell-Hornby, Proceedings of the 2nd EURALEX International Congress, 1986, Zürich, Tübingen: A. Francke Verlag,81-89.
SVENSEN, B. (2009) A handbook of Lexicography: dictionaries and dictionary making in theory and practice. Cambridge: Cambridge University Press.
Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük
(http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts)
USTA, H. İ. (2007) “Türkçe Sözlük Hazırlamada Yöntem Sorunları”. DTCF Dergisi, c. 46, s.1[ayrı basım], 225-226.
UZUN, N. E. (2003) “Modern Dilbilim Bulguları Işığında Türkçe Sözlüğe Bir Bakış”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Sempozyumu 2003, Mustafa Canpolat Armağanı, (Haz.) Aysu Ata, Mehmet Ölmez, 281-293.
WIDMER, M. (2007) Methods of Lexicographic Definition in the Oxford Advanced Learners Dictionary. Seminar Papers, GRIN Verlag.
YILMAZ, E. ve KOÇMAR, Y. (2010) “‘Çocuk’ Kavramının Sözlüksel Tanımlarının Eleştirisi”. Türkiye’de ve Dünyada Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat 103-115.
ZGUSTA, L. (1971) Manual of Lexicography. Den Haag: Mouton.
|
