|
The Tradition of Nicknaming in the Uyghur Turks
EMET, Erkin
JMTS 2020, 17(3):427-438; DOI: 10.1501/MTAD.17.2020.3.22
Published online: 9 November 2020
Article (PDF 314 KB)
ÖZET
Uygur Türklerinin kültüründe ad verme, ad koyma, ad takma, lakap takma biçimlerinde süre gelen adlandırma işi çok eski tarihlere dayanan önemli bir folklor olayıdır. Ad verme olgusu, her toplumun kültürel özelliklerine, inançlarına, değerlerine göre gelenek-görenek ve bir takım uygulamalarla çeşitlenir ve biçimlenir. Uygur Türklerinin kültüründe asıl ad yanında lakap verme geleneği de yaygın olarak görülmektedir. Lakap, ‘bir kimseye veya bir aileye kendi adından ayrı olarak sonradan takılan, o kimsenin veya o ailenin bir özelliğinden kaynaklanan ad’dır.
Bu çalışmamızda sahada derleme metodu kullanarak, daha çok sosyal medya aracılığıyla lakap verme geleneğinde Uygur Türkleri örneğini genel olarak ele aldık. Lakapların Doğu Türkistan Uygur ağızlarında söyleniş özelliklerinin korunarak yazıya geçirilmesine de ayrıca özen gösterdik. Elde edilen bulgulara göre; bir kişiye lakap verilirken o kişinin çeşitli özellikleri, sosyo-ekonomik durumu, işi, mesleği, sosyo-kültürel durumu, belirgin fiziksel özellikleri, tavır ve davranışları, huyu, karakteri etnik kökeni/soyu, memleketi, beslenme alışkanlıkları vb. özelliklerin önemli rol oynadığı görülmektedir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Lakap verme, Uygur Türkleri, Doğu Türkistan, Uygur Türkçesi.
ABSTRACT
In the culture of the Uyghur Turks, the act of naming is an important folkloric event which goes back to the ancient times, continuing in the forms of naming, name giving and nicknaming. The concept of naming varies and is shaped by the cultural characteristics, beliefs and values of each society through the traditions, customs and certain applications. In the culture of the Uyghur Turks, the tradition of nicknaming individuals in addition to their real names is widely observed. The nickname is “the name which is given to an individual or a family afterwards in addition to their own names originating from a characteristics of a particular individual or a family.”
In this study, we have addressed the example of the Uyghur Turks in general terms in the nicknaming tradition mostly through the social media by using the method of collecting samples in the field. We have also paid attention to recording the nicknames by protecting their pronunciation characteristics in the Uyghur dialect of Eastern Turkistan. According to the obtained findings, it is observed that while nicknaming individuals, their various characteristics played a significant role such as their socio-economic status, profession, socio-cultural status, salient physical characteristics, manners and behaviors, habits, character, ethnic origin, background/race, home country, dietary habits and the like.
KEY WORDS
Nicknaming, Uyghur Turks, Eastern Turkistan, Uyghur Turkish.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ABBAS, A. (1993) Uygurçä Menidaş Sözlär Luġiti. Şinjang Halk Neşriyati: Ürümçi.
ARSLAN A. (1986) “Hazirki Zaman Uyġur Tili Kumul Şivisi Häqqidä”, XEED 2, 18-28.
ABLİMİT, A. (1986) “Uygur Tilidiki Birkançe İsimlerning Tarihi Mänbesi Toġrisida”, XÜD, 1, 30-50.
BOZKURT, N. (2003) “Lakap’. Türkiye Diyanet Vakfıİslam Ansiklopedisi C. 27, Ankara, 65-67.
Dîvânü lugāti’t-Türk Tercümesi (1984) C. III, Şinjang Neşriyati, Ürümçi.
ELÇİN, Ş. (1993) Halk Edebiyatına Giriş. Akçağ Yayınları: Ankara.
Hänzuçä-Uygurçä Maqal-Tämsillär Luġiti (1979). Şinjang Halk Neşriyati: Ürümçi.
KAHİRİ, M.S. (2010) Uygur Kişi İsimleri Kamusi. Şinjang Üniversitesi Neşriyati, Ürümçi.
MÖMİN, A. (1989) Türkçä - Uygurçä Lugât. Milletler Neşriyati: Bei Jing.
PRITSAK, O. (1951) “Von den Karluk Zu den Karachaniden” ZDMG, 101.
RAHMAN, A. (1990) Uygur Forkloru, Şin Jang Halk Neşriyati: Ürümçi.
Turpanşunaslik Tetkikati/Turfan Araştırmaları. 2, 2010, 108-10.
TURSUN, A. (1984), Kädimqi Uygur Yazma Yadikarliqliridin Tallanma. Şinjang Neşriyati: Ürümçi.
Uygur Tilining İzahliq Luğiti (1998) Şinjang Halk Neşriyati: Ürümçi.
Uyġurçä Maqal-tämsillär Luġiti, (1993) Ürümçi.
|
