|
Who Are Otuz Oglan Sagdıch / Sagchı in Talas Inscriptions? The Retinue of Princess and Young Heroes in Old Turks
USEEV, Nurdin
JMTS 2020, 17(3):459-472; DOI: 10.1501/MTAD.17.2020.3.24
Published online: 9 November 2020
Article (PDF 4 MB)
ÖZET
Köktürk harfli Talas Yazıtları’ndan beş yazıtta otuz oglan sagdıç/sagçı tabiri geçmektedir. Sagdıç kelimesi Dîvânu Lugâti’t-Türk’te ‘sadık dost, arkadaş’ anlamlarına geldiği için söz konusu tabir de ‘otuz sadık arkadaş’ şeklinde tercüme edilmiştir. Talas Yazıtları üzerinde çalışma yapan bilim adamları otuz oglan sagdıç/sagçı tabiri ile bir hükümdarın veya bir beyin maiyeti, fedaileri verildiğini ileri sürmüşlerdir. Ancak ele alınan tabirdeki oglan kelimesi ‘oğul, genç, oğullar’ anlamlarına gelerek bunların bir hükümdar veya bey maiyeti olduğuna kuşku uyandırmaktadır. Bununla birlikte Manas Destanı’nda otuz bala/otuz nökör/otuz cigit tabiri ile daha hükümdar ve büyük kahraman olmayan destan kahramanlarının gençlik maiyeti verilmektedir. Makalede bu benzerlik üzerinde durularak yazıtlardaki otuz oglan sagdıç ve sagçıların genç birilerinin gençlik maiyeti olduğu ileri sürülmüştür.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Talas Yazıtları, otuz oglan, sagdıç, Manas Destanı, maiyet, kahraman.
ABSTRACT
Otuz oglan sagdych/sagchy are mentioned in five inscriptions from the Talas Inscriptions with the letter Köktürk. As the word sagdych means loyal friend and friend in the Dîvânu Lugâti’t-Türk, the term was translated as thirty loyal friends. Scientists working on the Talas Inscriptions have suggested that with the term otuz oglan sagdych/sagchy were given a suitor and bouncers of a monarch or hero. However, the word oglan in the term referred to means son, young, sons, and they doubt that they are retinues or bouncers of a monarch or hero. In Manas Epic, however, with the term of otuz bala/otuz nökör/otuz cigit is given the youth entourage of the young hero. In the article, it was suggested that the thirty oglan sagdych in the inscriptions to be the youth entourage of a young man, focusing on this similarity were given.
KEY WORDS
Talas Inscriptions, otuz oglan, sagdych, Manas Epic, retinue, hero.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ALİYEVA A. vd., (2016) ‘Manas’: Sayakbay Entsiklopediyası, Bişkek.
ALİMOV R. (2014) Tanrı Dağı Yazıtları. Eski Türk Runik Yazıtları Üzerine Bir İnceleme. Konya.
ALYILMAZ C. (2006) Kırgızistan’daki (Kök)türk Harfli Yazıtların Bugünkü Durumu. Journal of Turkic Civilization Studies, Sayı 2, 17-27.
AUEZOV M. (1995) O Vremeni Vozniknoveniya Eposa ‘Manas’. Entsiklopediçeskiy Fenomen Eposa ‘Manas’, Bişkek, 149-174.
BAKİROV А. (1997) İstorizm Eposa ‘Manas’. Bişkek.
CUMAGULOV Ç. (1963) Epigrafika Kirgizii I. Frunze.
CUMAGULOV Ç. (2016) Kırgızstandagı Epigrafikalık Estelikter. Bişkek.
CUMAKUNOVA G. (2014) Talastın Düynö Tarıhı, Kırgız Adabiyatı cana İlimindegi Ordu. Kırgız Kaganarı Türk Elderininin Mamlekettüülügünün Alkagında, Bişkek, 353-361.
DLT: Divanü Ligat-it-Türk Tercümesi I, II, III, IV (çev. Besim ATALAY). Ankara, 4. Baskı, 1998.
DOBROVITS M (2010). Otuz Oġlan Saġdıçları Eski Bir Yazıtın Bize Öğrettikleri. I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri (Editörler: Doç. Dr. Cengiz ALYILMAZ, Yard. Doç. Dr. Metin YILMAZ, Yard. Doç. Dr. Özgür AY). Afyonkarahisar, 67-74.
FALEV P. A. (1968) Kak Stroitsya Kara-Kirgizskaya Bılina. ‘Manas’ – Geroiçeskiy Epos Kirgizskogo Naroda, Frunze, 49-55.
KARATAEV О. (2003) Kırgız Etnonimder Sözdügü. Bişkek.
KIDIRBAEVA R. Z. (2013) V Naçale Bılo Slovo. Bişkek.
KLYAŞTORNIY S. G. (1999) Runiçeskiye Pamyatniki Talasa: Problemi Datirovki i Topografii. İzuçeniye Kulturnogo Naslediya Vostoka. Kulturnıye Traditsii i Premstvennost v Razvitii Drevnih Kultur i Tsivilizatsiy, Sankt-Peterburg, 30-33.
KORMUŞIN İ. V. (2008) Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii: Grammatika i Tekstologiya. Moskova.
MALOV S. Ye. (1952) Yeniseykaya Pis’mennos’ Tyurkov. Moskova-Leningrad.
MALOV S. Ye. (1959) Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti Mongolii i Kirgizii. Moskova-Leningrad.
MAMAY C. (2004) Manas, Tom 1: Manas. Semetey. Seytek. Ürümçü.
NADELYAYEV, V. M. vd. (1969) Drevnetyurkskiy Slovar, Leningrad.
OROZBAKOV S. (1995) Manas: baatırdık epos, I. kitap, (haz. Musaev, Samar vd.) Bişkek.
REICHL K. (2014) The Concept of Early Kyrgyz History According to the Manaschy Jüsüp Mamay. ‘Kırgız Kaganatı Türk Elderinn Orto Kılımdardagı Mamlekettüülügünün cana Madaniyatının Alkagında’ Attuu El Aralık Cıyındın (2013, 15-16 Kasım) Bayandamaları. Bişkek, 47-53.
SARIPBEKOV R. (1977) Almanbettin Obrazının Tarıhıy Önügüşü. Frunze.
ŞAHİN İ. (2013) Nomads and Nomadism. New Approaches in Kyrgyz and Ottoman Nomadic Studies. Tokyo.
TEKİN T. (2008) Orhon Yazıtları. 3. baskı, Ankara.
TOGOLOK MOLDO. (2017). Manas: Baatırdık Epos (Yay. haz. Omor SOORONOV). Bişkek.
TS: Türkçe Sözlük (haz.: Ş. H. AKALIN vd.), 11. baskı, Ankara, 2011.
USEEV N. (2011) Yenisey Cazma Estelikteri I: Leksikası cana Tekstter. Bişkek.
USEEV N. (2019a). Kırgızistan’daki (Kök)türk Harfli Yazıtlar. Ortak Türk Tarihi. İslamiyet Öncesi Türk Eserleri ve (Kök)türk Harfli Yazıtlar, VI. Cilt (Editörler: B. A. GÖKDAĞ, S.Y. GÖMEÇ, O. KARATAY), Ankara, 297-336.
USEEV N. (2019b). Manas Eposundagı Kırk Çoro cana Enesay Cazma Estelikterindegi Kırk Er. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (Ek Sayı 1), 759-765.
USER H. Ş. (2009) Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Söz Varlığı İncelemesi. Konya.
YILDIZ, N. (1995) Manas Destanı’nda Hoşgörü. Millî Folklor 26, (Yaz), 47-50.
YUDAHİN K.K. (1985) Kırgızsko-Russkiy Slovar’, II. Kitap, Frunze.
|
