|
Refusing and Denying Politely in Turkey Turkish
İMAMOVA, Halide
JMTS 2021, 18(1):53-61; DOI: 10.1501/MTAD.18.2021.1.4
Published online: 5 July 2021
Article (PDF 311 KB)
ÖZET
Bu makalede Türkiye Türkçesinde ret ifade eden sözcüklerin eş anlamlılık durumları incelenmektedir. Söz konusu eş anlamlılık durumu (hayır = yok, değil, ne münesebet, estağfurullah, maalesef, üzgünüm) ret anlamları ifadesinin iç özelliklerine göre kullanım bakımından üç gruba ayrılır: hayır, yok, değil gibi ret anlatan sözcükler aracılığıyla basit anlamda; ne münesebet, estağfurullah sözcükleri aracılığıyla kuşkulu anlamda; maalesef, üzgünüm sözcüklerinde ise teessür anlamları vasıtasıyla saygı ifadesinin ortaya çıkışı açıklanacaktır. Buna göre, ret ifade eden sözcüklerin anlamlarındaki farklılıklar, ret anlamını aynı düzeyde ifade etmemektedir. Her bir sözcükteki ret anlamı metin içerisinde kendine özgü alt anlam kazanması noktasından ele alınır. Ret anlatan sözcüklerin etimolojisine göre; Türkçe, Arapça ve Türkçe + Arapça sözcüğün bir araya gelmesinden oluştuğu, yapı bakımından ise ret anlamını taşıyan sözcüklerin; basit ve bileşik sözcüklerden meydana geldiği belirlenmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Türkiye Türkçesi, anlam, ret, eş anlamlılık, basit, kuşkulu teessür, derece
ABSTRACT
This article examines the synonymic line of the words expressing rejection in Turkish language. These wordsc (hayır = yok, değil, ne münesebet, estağfurullah, maalesef, üzgünüm) is divided into three groups in terms of usage according to the internal features of the expression of rejection meanings: simple words (hayır, yok, değil), word expressing doubt (ne münasebet, еstağfurullah), word expressing regret (maalesef, üzgünüm). The analyses of the authentic material shows that all negative lexemes are not equal from the point of their meanings, there is difference between them and that is determined from the context. Studied lexemes are etymologically different. There are Turkish, Arabic, hybrid (Turk.+Ar.) lexemes among them. The structure of studied lexemes is not the same; there are simple and compound.
KEY WORDS
Turkish language, meaning, negative, synonymic line, simple, doubt, regret, degree.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ABDURRAHMANOV, G.A., ŞOABDURRAHMANOV, Ş.Ş. HOCİEV A.P. (1976). Özbek Tili Grammatikasi II. Тoşkent: Fan.
DCEVDET-ZADE, H., KONONOV, A. (1934). Grammatika sovremennogo turetskogo yazıka. Leningrad, 175-176.
EDİSKUN, H. (1999). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
GÖKER, O. (1997). Uygulamalı Türkçe Bilgileri III. İstanbul: M.E.B. Basımevi.
ERMİŞ.M.N. (...) En Güzel Kaynana – Gelin – Damat Fıkraları. İstanbul: Gün Yayıncılık.
GÜNTEKİN, R. N. (1992). Çalıkuşu. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
HACIEMİNOĞLU, N. (1984). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basimevi.
HENGİRMEN, M. (1995). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
HENGİRMEN, M., KOÇ, N. (1992). Türkçe Öğreniyoruz. Ders Kitabı 2. Ankara: Engin Yayıncılık.
HUDOYBERGENOVA, Z. (2004). İnkor va tasdıq gaplarda şakliy munosabat. Özbek va turk tillarida sodda gapning struktur-funksional hususiyatlari II. Тoşkent: Fan, -B. 49-61.
KARAHAN, L. (2007) Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
LUTFULLAEYA, D.E. (1997). Tasdiq gaplarda inkor ve şakliy-mazmuniy nomuvofiqlik: Filol.fan.nom....dis.Тoşkent.
MÖМİNОV, К. (1981). “Inkor kategoriyasining ayrim stilistik hususiyatlari”. Özbek tili va adabiyoti. - №4.B-27.
NURMANOV, А. (1981). “Tasdiq va inkor konstruksiyalarining signifikativ oppozisiylari”. Özbek tili va adabiyoti.- №6. B. 28-31.
NURMAHANOVA, А.N. (1964). “Tasdiq bildiruvçi darak gaplar”. Özbek tili va adabiyoti №2. B. 52-57.
RUSTAMOV, Т. (1959). Hozirgi zamon Özbek tili gap bölaklarida inkorninig işlatilişi “Özbek tili grammatikasi va punktuatsiyasi”. Toşkent-Namangan.
TÜRKÇE SÖZLÜK 1-2. (1988). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
|
