|
Minaret and Archaeological Remains of Jam Cultural Heritage in the UNESCO List of World Heritage in Danger
ÖZBEY, Veysel
JMTS 2021, 18(1):63-78; DOI: 10.1501/MTAD.18.2021.1.5
Published online: 5 July 2021
Article (PDF 628 KB)
ÖZET
Orta Afganistan’ın dağlık bölümüne 12.-13. yüzyılları arasında egemen olan Gurlu Hanedanı’ndan günümüze ulaşan en önemli miras, bilinmeyen bir sebeple günümüzde 3,4°’lik bir açı ile eğri durumda bulunan Cam Minaresi’dir. Tekrar keşfedildiği 20. yüzyılın ortalarından itibaren birçok araştırmanın konusu olan minare, çevresindeki kalıntılar ile birlikte 2002 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne ve hemen ardından Afganistan İslâm Cumhuriyeti’nin de isteği ile UNESCO Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Listelendiği günden bu yana alanın korunmasında öncelik, yasadışı kazılarla mücadeleye ve Cam Minaresi’nin stabilitesini sağlamaya verilmiştir. Bölgedeki bahar mevsimi sel baskınlarından olumsuz etkilenen minare tabanının, aradan geçen 18 yıla rağmen nehirlerle olan ilişkisi kesilememiş, kısıtlı olanaklarla yapılan uygulamalar dönem dönem etkili olsa da şiddetli baskınlarda koruyucu elemanlar yıkılmıştır. Çalışmada, yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya bulunan Cam Minaresi ve birlikte bir dünya mirası olarak tanımlandıkları Cam Arkeolojik Kalıntıları’nın UNESCO Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne alınma süreci ve alındıktan sonra mirasla ilgili gerçekleştirilen koruma-kurtarma çalışmaları aktarılmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Orta Asya İslâm eserleri, kültürel miras koruma, eğri kuleler
ABSTRACT
The most important heritage from the Ghurid Dynasty, which dominated the mountainous part of Central Afghanistan between the 12th and 13th centuries, is the Minaret of Jam which suffers an inclination of 3,4°, for a reason which is yet to be unknown. The minaret, which has been the subject of many researches since the middle of the 20th century, when it was rediscovered, was first included in the UNESCO World Heritage List in 2002, together with the ruins around it, and was subsequently included in the UNESCO List of World Heritage in Danger with the consent of the Islamic Republic of Afghanistan. Since the day it was listed, priority has been given to combating illegal excavations and ensuring the stability of the Minaret of Jam. The base of the minaret, which was adversely affected by the spring season floods in the region, could not be isolated from the rivers despite the past 18 years, and the implementations made with limited possibilities, although effective from time to time, collapsed during severe floods. In the study, listing process of the Minaret of Glass, which is in danger of collapse, and Glass Archaeological Remains, which together they are defined as a world heritage and after being listed, the conservation works related to the heritage were explained.
KEY WORDS
Central Asian Islamic works, cultural heritage conservation, leaning towers.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
BOSWORTH, C. E. (1961). The Early Islamic History of Ghur. Central Asiatic Journal, 5, s. 116-133.
BOSWORTH, C. E. (1977). The later Ghaznavids: Splendour and Decay. The Dynasty in Afghanistan and Northern India 1040-1186. Edinburgh: Edinburgh University Press.
BRUNO, A. (1963). Notes on the Discovery of Hebrew Inscriptions in the Vicinity of the Minaret of Jām. East and West, C. 14, S. 3/4, s. 206-208.
BRUNO, A. (1996). Oltre il Restauro: Restoration and Beyond. Milano: Edizioni Lybra Immagine.
BRUNO, A. ve MARGOTTİNİ, C. (2011). The Jam Minaret in Afghanistan: emergency works and long term stabilization. 14th Asian Regional Conference on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering 2011 bildiriler kitabı içinde (C. 1, s. 2292-2298). Hong Kong: Hong Kong Polytechnic University.
HAMRAZ, A. M. (2019). Ghor Towards Development. Firuz Kuh: Local government of Ghor Province, s. 37-38.
JAKSON, P. (2000). The fall of the Ghurid dynasty. Studies in Honour of Clifford Edmund Bosworth, Cilt 2, Hillenbrand C. (ed.). Leiden, Brill, ss. 207-235.
Koruma Durumu Raporları (2006). Cam’daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar kültürel mirası 2006 Yılı Koruma Durumu Raporu.
Koruma Durumu Raporları (2013). Cam’daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar kültürel mirası 2013 Yılı Koruma Durumu Raporu.
Koruma Durumu Raporları (2016). Cam’daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar kültürel mirası 2016 Yılı Koruma Durumu Raporu.
Koruma Durumu Raporları (2017). Cam’daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar kültürel mirası 2017 Yılı Koruma Durumu Raporu.
Koruma Durumu Raporları (2018). Cam’daki Minare ve Arkeolojik Kalıntılar kültürel mirası 2018 Yılı Koruma Durumu Raporu.
Macchi, G. (1998). Seismic Risk and Dynamic Identification in Towers, keynote lecture. Monument-98: Workshop on Seismic Performance of Monuments bildiriler kitabı içinde (s. K3-K17).Lizbon: DGEMN, LNEC ve JRC.
MARİCQ, A. ve G. WIET (1959). Le Minaret de Djam: la découverte de la capitale des Sultans Ghurides (XIIe-XIIIe siècles). Mémoires de la Délégation archéologique française en Afghanistan, C. 16. Paris: Klincksieck.
MENON, A., LAI, C. G. ve MACCHI, G. (2004). Seismic Hazard Assessment of the Historical Site of Jam in Afghanistan and Stability Analysis of the Minaret. Journal of Earthquake Engineering, C. 8, Özel Sayı 1: 251–294.
NİZAMİ, K. A. (1998). The Ghurids. History of Civilizations of Central Asia, 4. Cilt: The Age of Achievement: A.D. 750 to the End of the Fifteenth Century, Birinci Bölüm: the Historical, Social and Economic Setting içinde, (M. S. ASİMOV ve C. E. BOSWORTH), ss. 177-190, Paris: UNESCO Publishing.
PINDER-WILSON, R. (2001). Ghaznavid and Ghūrid Minarets. Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies, C. 39, S. 1, s. 155-186.
SOURDEL-THOMINE, J. (2004). Le minaret ghouride de Jām: Un chef d'oeuvre du XIIe siècle. Memoire de I' Academie des Inscriptions et Belles Lettres. Paris: Diffusion de Boccard.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (1983). UNESCO Dünya Miras Komitesi 7. Olağan Toplantısı, 5 - 9 Aralık 1983, Floransa. Belge no: SC/83/CONF.009/8, karar no: CONF 009 VIII.30-31.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (1995). UNESCO Dünya Miras Komitesi Bürosu 19. Oturumu, 3 - 8 Temmuz 1995, Paris. Belge no: WHC-95/CONF.201/12, karar no: CONF 201 VI.24.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2002). UNESCO Dünya Miras Komitesi 26. Olağan Toplantısı, 24 - 29 Haziran 2002, Budapeşte. Belge no: WHC-02/CONF.202/25, karar no: CONF 202 23.2; CONF 202 23.3.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2004a). UNESCO Dünya Miras Komitesi 28. Olağan Toplantısı, 28 Haziran – 7 Temmuz 2004, Suzhou. Belge no: WHC-04/28.COM/15A Rev.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2004b). UNESCO Dünya Miras Komitesi 28. Olağan Toplantısı, 28 Haziran – 7 Temmuz 2004, Suzhou. Belge no: WHC-04/28.COM/26, karar no: 28 COM 15A.21.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2005). UNESCO Dünya Miras Komitesi 29. Olağan Toplantısı, 10 - 17 Temmuz 2005, Durban. Belge no: WHC-05/29.COM/22, karar no: 29 COM 7A.20.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2006). UNESCO Dünya Miras Komitesi 30. Olağan Toplantısı, 8 - 16 Temmuz 2006, Vilnius. Belge no: WHC-06/30.COM/19, karar no: 30 COM 7A.22.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2007). UNESCO Dünya Miras Komitesi 31. Olağan Toplantısı, 23 Haziran - 2 Temmuz 2007, Christchurch. Belge no: WHC-07/31.COM/24, karar no: 31 COM 7A.20.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2011). UNESCO Dünya Miras Komitesi 35. Olağan Toplantısı, 19 -29 Haziran 2011, Paris. Belge no: WHC-11/35.COM/20, karar no: 35 COM 7A.24.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2013). UNESCO Dünya Miras Komitesi 37. Olağan Toplantısı, 16 -27 Haziran 2013, Phnom Penh. Belge no: WHC-13/37.COM/20, karar no: 37COM 7A.29.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2014). UNESCO Dünya Miras Komitesi 38. Olağan Toplantısı, 15 -25 Haziran 2014, Doha. Belge no: WHC-14/38.COM/16, karar no: 38 COM 7A.14.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2017). UNESCO Dünya Miras Komitesi 41. Olağan Toplantısı, 2 – 12 Temmuz 2017, Krakow. Belge no: WHC/17/41.COM/18, karar no: 41 COM 7A.55.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2018). UNESCO Dünya Miras Komitesi 42. Olağan Toplantısı, 24 Haziran – 4 Temmuz 2018, Manama. Belge no: WHC/18/42.COM/18, karar no: 42 COM 7A.2.
UNESCO Dünya Miras Komitesi (2019). UNESCO Dünya Miras Komitesi 43. Olağan Toplantısı, 30 Haziran – 10 Temmuz 2019, Bakü. Belge no: WHC/19/43.COM/18, karar no: 43 COM 7A.42.
.
|
