|
Onomatopoeic Speech Verbs in Sakha Turkish
KILIÇ, İsmet
JMTS 2021, 18(3):389-405; DOI: 10.1501/MTAD.18.2021.3.21
Published online: 24 January 2022
Article (PDF 345 KB)
ÖZET
Yansımalar ses aktarımı, sesli jestler, ses temaları, ideofon ve ses sembolizmi olmak üzere alt başlıklar halinde sınıflandırmak mümkündür. Tüm bu yansımalar duyu tecrübesi sürecinden geçerek meydana gelmektedirler. Fiil söz yapımına girebilen yansıma sözcükler beraberinde pek çok eylemi karşılayabilmektedir. Bu eylemlerden biri ise konuşma eylemidir. Bu çalışmada Saha (Yakut) Türkçesindeki yansımalardan meydana gelen konuşma temalı fiillerin leksikal semantik bakımdan sınıflandırılarak incelenmiştir. Saha (Yakut) Türkçesinde insan unsuru ile ilgili olan konuşma temalı yansımalı fiiller için görsel, işitsel ve bağlam olmak üzere üç sınıflandırma tespit edilmiştir. Beraberinde sınıflandırma içerisinde yansıma sözcüğün karşıladığı betimleyici ses ile bu yansıma sözcükten meydana gelen konuşma temalı fiilin anlam ilişkisi ortaya konmaya çalışılmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Saha (Yakut) Türkçesi, yansıma sözcük, leksikal semantik, görsel tema, işitsel tema, bağlamsal tema.
ABSTRACT
Onomatopoeia is classified under subheadings as sound transmission, sound gestures, sound themes, ideophone and sound symbolism. Onomatopoeic words that can form verb construction can meet many actions with them. One of these actions is the act of speaking. In this study, speech-themed verbs consisting of reflection words in Sakha (Yakut) Turkish were classified in leksiko-semantic terms. Three classifications, visual, auditory and contextual, have been identified for speech-themed onomatopoeic verbs related to the human element. Along with this, in the classification, an attempt was made to determine the relationship between the descriptive sound met by the onomatopoeic words and the meaning of the speech-themed verb consisting of this onomatopoeic words.
KEY WORDS
Sakha (Yakut) Turkish, onomatopoeia word, lexical semantics, visual theme, auditory theme, contextual theme.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AŞMARİN, N. (1918) Osnovı çuvaşskoy mimologii, Kazan.
AŞMARİN, N. (1928) O morfologiçeskih kategoriyah podrajaniy v çuvaşskom
yazıke, Kazan.
BANGUOĞLU, Tahsin (2004) Türkçenin Grameri, Ankara, TDK yay.
BATUR, Zekerya-BEYRET, Tuğba NUR (2014) “Divânü Lûgati’t Türk’te Taklit Kelimler” International Journal of Language Academy, Vol: 2/1, Spring, 179-189.
BERGEN, Benjamin K. (2004) “The psychological reality of phonaesthemes”, Language 80, 290-311.
DEVELİ, Hayati (2017) “Türkçede Yağmur Adları Üzerine”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C: 57, S: 57 (2017), 81-106.
ERDAL, Marcel (1991) Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, Vol. I-II, Wiesbaden.
EREN, Hasan (1951) “Onomatopée’lere Ait Notlar”, Türkiyat Mecmuası, c. X, 1951, 55-58.
GABAİN, A. V. (2003) Eski Türkçenin Grameri, Ankara, TDK Yayınları.
GAYIPOVA K. B. (1993) Semantika turkmenskogo yazıka, Aşgabat.
HARİTONOV, L. (1943) Neizmenyaemıye slova v yakutskom yazıke, Yakutsk: Gosudarstvennoe ızdatel’stvo yassr.
HARİTONOV, L. N. (1954) Tipi glagolnoy osmovı v yakutskom yazıke, Moskova.
HARİTONOV, L. N. (1960) Formı glagolnogo vida v yakutskom yazıke, Moskova.
İMER, K., A. KOCAMAN, A. Sumru ÖZSOY (2011) Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
İSYANGULOVA G. A. (2011) “Leksiko-semantiçeskaya klassifikatsiya zvukopodrajatel’nıh slov v sovremennom başkirskom yazıke”, Fililogiya i İsskustvovedeniye, Vestnik Başkirskogo Universiteta, T: 16, no: 3 (I)-2011, 1070-1072.
İSYANGULOVA, G. A. (2015) “İstoriya izuçeniyapodrajatelnıh slov i Ii mesto v sistem çastey reçi”, Filologiya i İskusstvovedeniye, Vestnik Başkirskogo Universiteta, 52-555.
JENDRASCHEK, Gerd (2001) “Semantic and Structural Properties of Turkish Ideophones”, Turkic Languages 5 (Ed: Lars JOHANSON) Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
KAŁUŻYŃSKİ, Stanislaw (1981) “Etimologiçeskie issledovaniya po yakutskom v yazıke” Rocznik Orientalistyczny, Tom XLIV, Warszawa, 43-57.
KARAHAN, Akartürk (2006) “Memlûk-Kıpçak Türkçesi Söz Varlığı: Yansıma Fiiller Üzerine Bir İnceleme”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 20. sayı, 2006, Güz, 105-124.
KOCA, Ergün (2012) “Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansıma Sözlerin Leksiko-Semantik Analizi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII/1 (Yaz, 2012), 393-408.
KORKİNA, E. İ, E. UBRYATOVA, L. N. HARİTONOV, N. E. PETROV (1982) Grammatika sovremennogo yakutskogo literaturnogo yazıke, Moskova.
PEKARSKİY, E. K. (1907-1930) Slovar yakutskogo yazıka T.1-3.
PORZIG, Walter (2003) Dil Denen Mucize (Çev: Vural ÜLKÜ), Ankara: TDK Yayınları.
Saxa tılın bıhaarıılaax tılcıta I-XV (2004) Novosibirskay: Saxa Öröspüübülükätin Naukatın Akademiyata Gumanitarnay Çinçiyii İnstituta.
ŞÇERBAK A. M. (1997) Ranıne tyurksko-mongol’skie yazıkovıe svyazi (VIII-XIV vv.) Sankt-Peterburg.
ŞERAFEETDİNOVA, Zemfira (2007) “Klassifikatsiya zvukopodrjatelnıh slov v tatarskom yazıke”(https://cyberleninka.ru/article/n/klassifikatsiya-zvukopodrazhatelnyh-slov-v-tatarskom-yazyke/viewer).
TEKİN, Talat (2003) “On the Structure of Altaic Echoic verbs in –KırA” Altayistik Makaleler 1, Ankara: Grafiker Yayınları.
VARDAR, Berke (2002) Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Multilingual Yayıncılık.
VORONİN, S. (2006) Osnovı fonosemantiki, Moskva.
YAGAFAROVA, G. A. (2010) “Zvukoizobrazitel’nost’ v teorii nominatsii”, Nauçnaya mısl’ kavkaza, no:4-2010, 115-120.
Yakutsko-russkiy frazeologiçeskiy slovar’ I-II (2002) (Haz: A. G. NELUNOV) Novosibirsk: İnstitut Gumanitarnıx İssledovanniy.
Yakutsko-russkiy slovar' (1972) (red. P.A. SLEPTSOV), Moskova.
ZÜLFİKAR, Hamza (1995) Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler, Ankara, TDK Yayınları.
ZÜLFİKAR, Hamza (2011) “Ünlemler ve Ses Yansımalı Kelimeler” Türk Gramerinin Sorunları I-II (Birleştirilmiş Baskı), Ankara: TDK Yayınları.
|
