|
Fragments of Saddharmapuṇḍarīka-sūtra Commentary in Old Uyghur Turkish
UZUNKAYA, Uğur
JMTS 2021, 18(4):457-474; DOI: 10.1501/MTAD.18.2021.4.27
Published online: 30 March 2022
Article (PDF 856 KB)
ÖZET
Sanskritçe Saddharmapuṇḍarīka-sūtra veya Lotus Sūtra, Mahāyāna Budizmi’nin önemli yazınsal kaynakları arasında yer almaktadır. Çince Miaofa lianhua jing xuanzan ise Saddharmapuṇḍarīka-sūtra üzerine yazılmış bir tefsirdir. Bu tefsirin Eski Uygurcaya tercümesi bulunmaktadır ve bu tercüme mevzubahis metin kadar önem arz etmektedir. Eski Uygurca Saddharmapuṇḍarīka-sūtra tefsirinin Ji tarafından Saddharmapuṇḍarīka-sūtra’nın Çince versiyonu üzerine kaleme alınan Miaofa lianhua jing xuanzan’ın(Taishō Nr. 1723) kısmi bir tercümesi olduğu tespit edilmiştir. Bu metnin Eski Uygurca tercümesinin dört yazmadan oluştuğu düşünülmektedir. Bu dört yazmaya ait fragmanlar bugün Berlin Turfan Koleksiyonu’nda, Stockholm Etnografya Müzesi’ndeki Hedin Koleksiyonu’nda, Japonya’daki Haneda Fotoğraf Koleksiyonu’nda ve Paris’teki Musée Guimet’de korunmaktadır. Bugün fragmanlar hâlinde korunmakta olan bu metin, kitap ve makale türünden muhtelif çalışmalarda neşredilmiştir. Bu yazı ise daha önce neşredilmemiş, bugün Berlin Turfan Koleksiyonu’nda korunan Saddharmapuṇḍarīka-sūtra tefsirinin Eski Uygurca tercümesine ait olduğu düşünülen dört fragmana dayanmaktadır. Bu fragmanlar sırasıyla şöyledir: U 3121 (T II Y 59), U 3120a (T II Y 58.501), U 3120c (T II Y 58.501) ve Mainz 222 (T II Toyoq). İlk üç fragmanın tafsilatlı katalog bilgileri S.-C. Raschmann tarafından ve sonuncu fragmanın katalog bilgisi ise O. Ünal tarafından hazırlanmıştır. Esasında bir metin neşri olan bu yazının giriş bölümünde Saddharmapuṇḍarīka-sūtra tefsirinin Eski Uygurca tercümesine ilişkin yapılan çalışmalara değinilecektir. Daha sonra ise bahsi geçen fragmanların yazı çevirimi ve harf çevirisi sunulacak, bununla birlikte Eski Uygurca metnin Türkiye Türkçesine aktarımı yapılarak metne ilişkin açıklamalara ve metnin dizinine / sözlüğüne yer verilecektir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Budizm, Eski Uygurca, Saddharmapuṇḍarīka-sūtra, Miaofa lianhua jing xuanzan, metin neşri
ABSTRACT
Sanskrit Saddharmapuṇḍarīka-sūtra or Lotus Sūtra is among the important literary sources of Mahāyāna Buddhism. Chinese Miaofa lianhua jing xuanzan is a commentary on Saddharmapuṇḍarīka-sūtra. This commentary has a translation into Old Uyghur; this translation is as important as the text in question. The Old Uyghur commentary on Saddharmapuṇḍarīka-sūtra has been identified as a partial translation of Miaofa lianhua jing xuanzan (Taishō Nr. 1723) written by Ji on the Chinese version of Saddharmapuṇḍarīka-sūtra. It is thought that the Old Uyghur translation of this text consists of four manuscripts. Fragments of these four manuscripts are preserved today in the Berlin Turfan Collection, the Hedin Collection in the Ethnographic Museum in Stockholm, the Haneda Photographic Collection in Japan, and the Musée Guimet in Paris. This text, which is preserved in fragments today, has been published in various studies such as books and articles. This paper is based on four fragments thought to belong to the Old Uyghur commentary on Saddharmapuṇḍarīka-sūtra, which has not been published before and is preserved today in the Berlin Turfan Collection. These fragments are respectively: U 3121 (T II Y 59), U 3120a (T II Y 58.501), U 3120c (T II Y 58.501) and Mainz 222 (T II Toyoq). Detailed catalog information of the first three fragments was prepared by S.-C. Raschmann and the catalog information of the last fragment was prepared by O. Ünal. In the introductory part of this paper, which is actually a text edition, the studies on the Old Uyghur translation of the Saddharmapuṇḍarīka-sūtra commentary will be mentioned. Afterwards, the transcription and transliteration of the aforementioned fragments will be presented, along with the translation of the Old Uyghur text into Turkish, the explanations regarding the text and the index / glossary of the text will be included.
KEYWORDS
Buddhism, Old Uyghur, Saddharmapuṇḍarīka-sūtra, Miaofa lianhua jing xuanzan, text edition
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ADAMS, D. Q. (2013) A Dictionary of Tocharian B. Revised and Greatly Enlarged. Vol. 1-2. Amsterdam, New York: Rodopi. (Leiden Studies in Indo-European. 10.)
ARAT, R. R. (1940-42) “Uygurlarda Istılahlara Dair”, Türkiyat Mecmuası, 7-8: 56-81.
BANG, W, A. VON GABAIN (1931a) Türkische Turfan-Texte V. Aus buddhistischen Schriften.Berlin. (SPAW. Phil.-hist. Kl. 1931: 14. 323-356.) [Tıpkıbasımı: SEDTF 2, 99-132.]
BANG, W, A. VON GABAIN (1931b) Analytischer Index zu den fünf ersten Stücken der Türkischen Turfan-Texte. Berlin. (SPAW: Phil. hist. Kl. 1931, 17. 461-517.) [Tıpkıbasımı: SEDTF 2, 133-189.]
BARUTÇU ÖZÖNDER, S. (1998) Sthiramati’nin Vasubandhu’nun Abhidharmakośaśāstrs’sına yazdığı tefsirin ETü. tercümesi. Abidarım ḳıınlıġ koşavarti şastirtaḳı çınkirtü yörüglerning kingürüsi’nden üç itigsizler: Giriş, metin, tercüme, notlar, indeks, XXX levha. Ankara: TDK Yayınları. (AKDTYK. TDK Yay. 672.)
EDGERTON, F. (1953) Buddhist Hybrid Sanskrit Grammar and Dictionary. c. II: Dictionary. New Haven: Yale University Press.
ELVERSKOG, J. (1997) Uygur Buddhist Literature. Turnhout: Brepols. (Silk Road Studies. 1.)
GENG S., J. P. LAUT ve G.-J. PINAULT (2004) Neue Ergebnisse der Maitrisimit-Forschung (I). Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 154: 347-369.
HIRAKAWA, A. (1997) A Buddhist Chinese-Sanskrit Dictionary. Tōkyō: Reiyukai.
Japanese-English Buddhist Dictionary (1979) Tōkyō: Daitō Shuppansha.
KARA, G., P. ZIEME (1977) Die uigurischen Übersetzungen des Guruyogas „Tiefer Weg” von Sa-skya Paṇḍita und der Mañjuśrīnāmasaṃgīti. Berlin: Akademie-Verlag. (AdW der DDR. ZAGA. SGKAO. BT. 8.)
KUDARA, K. (1980) “Uiguruyaku ‘Myōhō renge kyō gensan’” (1) [Uigur translation of the Miao-fa-lian-hua-jing Xuan-zan (1)]. Bukkyōgaku kenkyū. c. 36. (Shōwa 55 nen/1980): 49-65.
KUDARA, K. (1983) “Myōhō renge kyō gensan no uiguruyaku danpen” [Fragments of the Miao-fa-lien-hua-ching Hsüan-tsan in Uighur]. Nairiku ajia nishi ajia no shakai to bunka. ed. Mori Masao. Tōkyō: Yamakawa shuppansha: 185-207.
KUDARA, K. (1988) Uigurische Fragmente eines Kommentars zum Saddharmapuṇḍarīka-Sūtra. Der türkische Buddhismus in der japanischen Forschung.Hrsg. Jens Peter Laut, Klaus Röhrborn. Wiesbaden: Harrassowitz: 34-55, 102-106. (VdSUA. 23.)
KUDARA, K. (1990) Gime bijutsukan shozō ‘Myōhō renge kyō gensan’ uiguruyaku danpen” [Uigur Fragments of the Miao-fa-lian-hua-jing Xuan-zan preserved in the Musée Guimet]. Ryūkoku kiyō, 12: 1-30.
MONIER-WILLIAMS, M. (1899) A Sanskrit-English Dictionary. Oxford: Oxford University Press.
ÖLMEZ, M. (2017) Eski Uygurca İkilemeler Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 65/2: 243-311.
POUCHA, P. (1955) Institutiones Linguae Tocharicae. Pars I: Thesaurus Linguae Tocharicae Dialecti A. Praha: Statni Pedagogicke Nakladatelstvi. (Monografie Archivu Orientalniho. XV.)
RÖHRBORN, K. (1977-1998) Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien. 1-6. Wiesbaden: Steiner.
RÖHRBORN, K. (2010) Uigurisches Wörterbuch. Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, Neubearbeitung. I. Verben. Band. 1: ab- - äzüglä-. Stuttgart: Steiner.
SOOTHILL, W. E., L. HODOUS (1937) A Dictionary of Chinese Buddhist Terms: with Sanskrit and English Equivalents and a Sanskrit-Pali Index. London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.
ŞEN, S. (2002) Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
UZUNKAYA, U. (2020) Budist Eski Uygur Edebiyatından İki Metin (Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizinler). İstanbul: Kesit Yayınları.
WILKENS, J. (2007) Das Buch von der Sündentilgung. Edition des alttürkisch-buddhistischen Kšanti Kılguluk Nom Bitig. Teil 1. [Vorwort, Einleitung, Edition]. Teil 2. [Glossar, Transliterationen, Tafeln]. Turnhout: Brepols. [BBAW. Akademienvorhaben Turfanforschung. BT. 25, 1 ve 2].
WILKENS, J. (2021) Handwörterbuch des Altuigurischen: Altuigurisch – Deutsch – Türkisch / Eski Uygurcanın El Sözlüğü: Eski Uygurca – Almanca – Türkçe. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen.
Elektronik Kaynaklar / Digital Recourses
DDB = Digital Dictionary of Buddhism (Erişim tarihi: 23.08.2021)
Fragmanların Katalog Bilgileri: https://orient-mss.kohd.adw-goe.de/ (Erişim tarihi: 08.08.2021)
U 3121 (T II Y 59) recto: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3121seite2.jpg verso: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3121seite1.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
U 3120a (T II Y 58.501) recto: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3120acseite1.jpg verso: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3120acseite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
U 3120c (T II Y 58.501) recto: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3120acseite1.jpg verso: http://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u3120acseite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
Mainz 222 (T II Toyoq) recto: http://turfan.bbaw.de/dta/mainz/images/mainz0222_seite1.jpg verso: http://turfan.bbaw.de/dta/mainz/images/mainz0222_seite2.jpg (Erişim tarihi: 23.08.2021)
|
