|
Phonetic Aspects of the Words Copied from Turkish to Arabian Dialects - Consonants -
KÜÇÜK, Murat
JMTS 2022, 19(4):474-500; DOI: 10.1501/MTAD.19.2022.4.22
Published online: 9 January 2023
Article (PDF 688 KB)
ÖZET
Bin yılı aşkın süre içerisinde bazen birbiriyle iç içe bazen birbirine yakın veya komşu olarak yaşayan Türk ve Arap toplumu, sosyal ve kültürel alanda olduğu kadar dil alanında da ortak bir geçmişe sahiptir. Türklerin Müslümanlığı kabul etmeleriyle birlikte bu iki dil arasındaki etkileşim kaçınılmaz duruma gelmiş, hayatın birçok alanına dair binlerce sözcük alışverişi gerçekleşmiştir. Öte yandan bu iki dil arasında meydana gelen etkileşim, sadece sözcük alışverişi ile sınırlı kalmamış, dil bilgisi unsurları açısından da bir etkileşim söz konusu olmuştur. Bu dil ilişkisi sürecinde Arapçanın Türkçeyi etkilediği kadar olmasa da Türkçe de Arap lehçelerini etkilemiş ve bu lehçelere birçok söz varlığı ögesi kazandırmıştır. Bu söz varlığı ögeleri arasında Türkçe olmayıp Türkçe aracılığıyla Arap lehçelerine kopyalanan sözcükler de bu konunun içinde tutulmuştur. Arap lehçelerinde varlığını sürdüren bu sözcüklerin büyük çoğunluğu çeşitli ses değişmeleri ile asıl biçimlerinden uzaklaşmışlardır. Buradan hareketle bu makalede, Arap lehçelerinde kullanılan Türkçe sözcükler ses bilgisi açısından ele alınıp incelenmiştir. Bu çalışmada, söz konusu lehçelerdeki Türkçe pek çok sözcük örneği bir araya getirilmiş; bu sözcüklerdeki ünsüz değişmeleri gösterilmiştir. Makalenin amacı, Türkçeden doğrudan veya dolaylı yolla ağırlıklı olarak mesleki, askerî, idari ve günlük hayat ile ilgili Arap lehçelerine kopyalandığı tespit edilen söz varlığının kullanımına dikkat çekmek, örnek sözcüklerdeki ses bilgisi olaylarını ana çizgileriyle ortaya koyarak Arapça konuşurların bu sözcükleri kullanırken ne gibi değişiklikler yaptığını belirlemeye çalışmak, Türkçenin Arap lehçelerindeki rolü konusunda farkındalık oluşturmak ve Türkçe-Arapça dil ilişkileri araştırmalarına katkı sağlayabilmektir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Dil ilişkileri, söz varlığı, kod kopyalama, ses bilgisi, ses değişmesi, ünsüzler
ABSTRACT
Turkish and Arab societies, which have lived together, sometimes near or neighbor to each other for more than a thousand years, have a common history in the field of language as well as in the social and cultural field. With the Turks' conversion to Islam, the interaction between these two languages became inevitable and thousands of words were exchanged in many areas of life. On the other hand, the interaction between these two languages was not only limited to the exchange of words, but also an interaction in terms of grammar elements. In this language contacts process, although not as much as Arabic has affected Turkish, Turkish has also influenced Arabic dialects and brought many vocabulary to these dialects. However, words that are not Turkish but copied into Arabic dialects through Turkish are also included in this topic. The majority of these words, which continue to exist in Arabic dialects, have moved away from their original forms with various sound changes. From this point of view, in this article, Turkish words used in Arabic dialects are examined in terms of phonetics. In this study, many examples of Turkish words in these dialects were brought together; consonant changes in these words are shown. The aim of the article is to draw attention to the use of the vocabulary that has been found to be copied directly or indirectly from Turkish to Arabic dialects related to professional, military, administrative and daily life, to determine what changes Arabic speakers make when using these words by revealing the phonetic events basically in the sample words, to create awareness about the role of Turkish in Arabic dialects, and to contribute to Turkish-Arabic language contacts research.
KEY WORDS
Language contacts, vocabulary, code copying, phonetics, sound changes, consonants.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AKAR, Ali (2010) Türkçe-Arapça Arasındaki Sözcük İlişkileri. Karadeniz 8, 9-16.
AYTAÇ, Bedrettin (2021) Arap Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BANGUOĞLU, Tahsin (1990) Türkçenin Grameri (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BOZ, Erdoğan (2019) Türkiye Türkçesi I Ses Bilgisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
BÖLER, Tuncay (2020), Türkiye Türkçesi Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
CAFEROĞLU, Ahmet (1955) Anadolu Ağızlarındaki Metathése Gelişmesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten,1-7.
COŞKUN, Mustafa Volkan (2015) Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
ECKMANN, János (1955) Türkçede d, t ve n Seslerinin Türemesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 11-22.
EKER, Süer (2002) Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
ERDEM, Mehmet Dursun, vd. (2015), Yeni Türk Dili. Ankara: Maarif Mektepleri.
EREN, Hasan (1953) Türk Dillerinde Metathése. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten,161-180.
GÜLENSOY, Tuncer (1975) Yaşayan Farsça ve Arapçadaki Türkçe Kelimeler Üzerine Notlar. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
GÜLENSOY, Tuncer (1988) Kütahya ve Yöresi Ağızları (İnceleme, Metinler, Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
JOHANSON, Lars (2014), Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (Çev.: Nurettin DEMİR). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KARAAĞAÇ, Günay (2010) Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
KARAAĞAÇ, Günay (2012) Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (1994) Nevşehir ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (2003) Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
MATTA, Hilde (1991) Sprachpurismus und das Problem der Fremdwörter im Deutschen und Arabischen. Kairoer Gemanistische Studien, 6, 59-87.
ÖZÇELİK, Saadettin (2002) Aykırılaşma Terimi, Tanımı ve Örneklerinin Tasnifi Üzerine. İlmî Araştırmalar, 14, 131.
ÖZKAN, Mustafa, vd. (2001) Yüksek Öğretimde Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım. İstanbul: Filiz Kitabevi.
ÖZKANLI, Zeynep (2022) Arapçanın Ses Bilgisi. Ankara: Fecr Yayınları.
PROCHAZKA, Stephan (2004) The Turkish Contribution to the Arabic Lexicon. Linguistic Convergence and Areal DiSusion Case studies from Iranian, Semitic and Turkic içinde, (E. A. Csato, B. ISAKSSON and C. JAHANİ), ss. 191-192, Routledge Curzon.
TEKİN, Talat (1971) Türk Dil ve Lehçelerinde Ünsüz İkizleşmesi. Hacettepe Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergis, 3, 1, 1-8.
VURAL, Hanifi - BÖLER, Tuncay (2012), Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
YELTEN, Muhammet (2011) Türk Dili ve Anlatım Bilgileri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
.
|
