|
The Question of Common Turkic Language: The Evolution of Ideas and Initiatives From the Times of Gasprinsky: Prospects Are Waiting For Us?
ELTAZAROV, Juliboy D.
JMTS 2023, 20(2): 177-194; DOI: 10.58785/MTAD.20.2023.2.11
Published online: 25 September 2023
Article (PDF 1 MB)
ÖZET
Yüz otuz yıldır Türk dünyasının en iyi beyinleri, tüm dünya Türklerini birleştirmenin yollarını aramakta meşguldur. Türk dünyasının önde gelen düşünürü ve manevi lideri Gaspırali İsmailbey, önce Türkleri tek bir yazı dili çevresinde birleştirme fikrini ortaya atmış, aynı zamanda yayınladığı Tercüman gazetesi ile bu yönde pratik adımlar atmıştır. Ancak o dönemin siyasî ve tarihî koşulları - Birinci Dünya Savaşı, Rusya'daki komünist devrim ve Bolşevik rejiminin kurulması, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü, Sovyet Rusya bünyesindeki Türk topluluklarının önce Latin, daha sonra Krill yazısını kullanmada mecbür kalışı vb. bu hedefe ulaşılmasını engellemiştir. Sovyetler Birliği'nin dağılması ve 5 Türk devletinin bağımsızlığını kazanmasından sonra, ortak bir Türkçe ve Türk Birliği'nin oluşturulmasına yönelik hareketler ve tartışmalar yeni bir hararet ile başladı. Dünyadaki jeopolitik ve jeostratejik koşulların bu kutsal hedeflere ulaşılması için elverişli olduğu günümüzde, Türk dünyasının tüm siyasî güçlerine ve özellikle aydınlarının şimdiki nesline önemli görevler düşmektedir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Ortak Türkçe,Türk dünyası, Gaspıralı İsmail Bey, Tercüman gazetesi, ‘Dilde, fikirde, işte birlik’, jeopolitik, jeostrateji, Türk Devletleri Teşkilatı.
ABSTRACT
For one hundred and thirty years, the best minds of the Turkic world have been looking for ways to unite the Turks of the whole world. An outstanding thinker and spiritual leader of the Turkic world, Ismail Gasprinsky, first put forward the idea of uniting the Turks by creating a single literary language for them, and also took practical steps in this direction with his newspaper Terjuman. However, the political and historical conditions of that time - the First World War, the communist revolution in Russia and the establishment of the Bolshevik regime, the collapse of the Ottoman Empire, etc. hindered the achievement of this cherished goal. After the collapse of the Soviet Union and the independence of the 5 Turkic states, movements and discussions began with renewed vigor on the creation of a common Turkic language and the Turkic Union. At present, when the geopolitical and geostrategic conditions in the world are conducive to the achievement of these cherished goals, all the political forces of the Turkic world, and especially its intelligentsia, have an important task to take practical action by uniting and seizing the opportunity.
KEY WORDS
Common Turkic language, Turkic World, Ismail Bey Gasprinsky, newspaper "Terjuman", "Unity of language, ideas, deeds", geopolitics, geostrategy, Organization of Turkic States.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AIKHENVALD A. Y., Robert M. W. DIXON (2001) Areal Diffusion and Genetic Inheritance: Problems in Comparative. Oxford University Press.
AKALIN, Haluk Şükrü (2015) Türk Dünyasında Ortak İletişim Dili ve Tofik Hacıyev, Türk Yurdu. Haziran 334, 14-17.
AKPINAR, Yavuz (2008) İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri:3 Dil -Edebiyat-Seyahat Yazıları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
BOROVKOV A.K. (1940) Uzbekskiy literaturniy yazik v period 1905-1917 gg. Taşkent.
BUTT, Gerald (14/03/2014) “Araplar: Uzlaşmamakta uzlaşan halk”. https://www.bbc.com/ turkce/haberler/2014/03/140325 _arap_birligi. Erişim Tarihi: Şubat, 2023.
CALLE VELASCO, María Dolores de la (2004) "Hispanoamericanismo. De la fraternidad cultural a la defensa de la Hispanidad". Jirones de Hispanidad. España, Cuba, Puerto Rico y Filipinas, en la Perspectiva de Dos Cambios de Siglo. Ed.: Mariano ESTEBAN DE VEGA, Francisco de LUIS MARTÍN y Antonio MORALES MOYA, Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca.
COŞKUN, E. K. (2021) Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti'nde Milletleşme Süreci, İmgelem, 5 (8), 1-14.
DURGUN, Şenol (2019) Türk ulusal kimliğinin inşasında Orta Asya etkisi. Influence of Central Asia on the Formation of Turkish National Identity // Orta Asya Türk Kültürünün Anadolu Kültürüne Etkileri Uluslararasi Sempozyumu (18-21 Haziran 2019 /Taşkent-Özbekistan). Bildiriler kitabı. -Taşkent: Universitet.
ELTAZAROV J.D. (2017) O’zbekistonda 20-asrda amalga oshirilgan yozuv va imlo islohotlari tarixidan (sotsiolingvistik tahlil). Samarqand: SamDU Nashri.
ELTAZAROV, J. (2021) Umumturk Integralizmining doimiy kodlari: Tilda, Fıkrda, Ishda, Ilm-fanda va Texnologiyada Bırdamlık, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 8, 1.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2020) “İsmail Gaspıralı'nın Fikirleri” http://www.ismailgaspirali.org/is mailgaspirali/yazilar/ abercilasun.htm. Erişim Tarihi: Şubat 2023.
FARAH, E. Tawfic (1987) Pan-Arabism and Arab Nationalism: The Continuing Debate. New York: Westview Press.
GASPIRALI, İsmail (16/01/2011) “Lisân Meselesi” http://www.ismailgaspirali.org/ismailgaspirali /eserleri/Lisan_Mes.htm.
ISHANOVA D. M. (2020). Zarojdenie ideologii tyurkizma // Molodoy ucheniy. - № 14 (304).
KERİMOV B., MUTALOV Ş., YAMAN E. (1996) Ortak Türkçe, Bilig. 3/96, 190-195.
McARTHUR, Tom (2002) The Oxford Guide to World English. Oxford: Oxford University Press.
ÖZKAN, Nevzat “Ortak Türkçe mümkün mü?” https://tasam.org/Files/Icerik/ File/ortak_turkce_mumkun _mu_eacc0251-0422-4082-bee5-1127744cb209.pdf Erişim Tarihi: Şubat, 2023.
SARAY, Mehmet “Gaspıralı'nın Türk Dünyasında Verdiği Dil ve Kültür Mücadelesi” http://www.is mailgaspirali.org/ismailgaspirali/yazilar/msaray.htm. Erişim Tarihi: February, 2023.
TOGAN, A. Zeki Velidî (1981) Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi. İstanbul: Enderun Kitabevi.
TOKER, M. (2004) İsmail Gaspıralı ve “Dilde Birlik” Fikri Üzerine, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (16) , 31-45.
UZUN, Turgay (28/08/2016) “İlk Türk Aydınlanma Hareketi: Ceditcilik ve İsmail Gaspıralı”. http://www.ismailgaspirali.org/ismailgaspirali/yazilar/tuzun.htm. Erişim Tarihi: Şubat 2023.
WILLIAMS, Brian G. “İsmail Gaspıralı'nın Mirasını Yeniden Yorumlamak. Kırım'ın Atatürk'ü mü, Rus İşbirlikçisi mi yoksa Rusya İmparatorluğuna Pan-Türkçü Bir Tehdit mi?”. http://www.ismailgaspirali.org/ismailgaspirali/yazilar/bwilliams.htm. Erişim Tarihi: Şubat 2023.
Yeni Türkiye ve Türk Dünyası (1997) Mayıs-Haziran Özel Sayısı I. 3, 5.
|
