|
Lexical-Semantic Characteristics of Concepts Representing Human Qualities used in Dîvânu Lugâti't-Türk
BAYNAZAROV, Zokir
JMTS 2023, 20(2): 195-204; DOI: 10.58785/MTAD.20.2023.2.12
Published online: 25 September 2023
Article (PDF 345 KB)
ÖZET
Dil bilimi, dünyanın en eski bilimlerinden biri olarak görülmektedir. Türk halkları, Kâşgarlı Mahmud gibi büyük bir dil dehası ve dil bilimciyi yetiştirdiği için dünya medeniyeti için ayrı bir öneme sahiptir. Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti't-Turk gibi ansiklopedik bir eser yazmanın yanı sıra, dünya dil biliminde yaklaşık 900 yıldır uygulamada olan tarihsel-karşılaştırmalı paradigmaya dayalı dil araştırma metodolojisini de kurmuştur. Bugüne kadar Kâşgarî sözlüğü üzerinde yapılan bilimsel araştırmaların neredeyse tamamı bu büyük bilim adamının keşfettiği yöntemlere göre yapılmıştır ve bu yöntemler hâlen de devam etmektedir. Bu çalışmamızda Dîvânu Lugâti’t-Turk eserinde kişi ve kişi niteliklerini ifade eden lügat birimlerini yeni insan merkezci yöntemlerden yola çıkarak incelemeye çalışacağız.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
paradigma, dil, dil bilimi, insan merkezli dil bilimi, Kâşgarlı Mahmut, Dîvânu Lugâti't-Türk, insan, kişi, kavram.
ABSTRACT
Linguistics is one of the oldest sciences in the world. The Turkish peoples are of special importance to the world civilization because they produced such a great linguist and linguist as Mahmud Kaşgari. Along with writing such an encyclopedic work as Dîvânu Lugâti't-Turk, the scientist founded the historical-comparative paradigm, the methodology of language research, which has been in practice in world linguistics for almost 900 years. Until now, the scientific researches conducted on the Kashgari dictionary were almost all conducted on the basis of the methods discovered by our great ancestor and are still ongoing. In this small study, we will try to analyze the lexical units expressing the person and his qualities expressed in the work Dîvânu Lugâti't-Turk based on new anthropocentric methods.
KEY WORDS
paradigm, language, linguistics, anthropocentric linguistics, Mahmud Kashgari, Dîvânu Lugâti't-Turk, human, land, person, concept.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
Drevnetyurkskiy slovar (1969) Leningrad: Nauka.
Dziebel, G. V. (2007) The Genius of Kinship: The Phenomenon of Human Kinship and the Global Diversity of Kinship Terminologies. New York: Cambria Press.
Güncel Türkçe Sözlük http://tdk.gov.tr/index.php? option=com_gts&arama= gts&guid =TDK.GTS.5cb5e 5e86f2322.73719378 (Ocak, 2018).
HOJIYEV, A. (2002) Tilshunoslik terminlarining izohli lug‘ati. Toshkent: O‘zbek milliy ensiklopediyasi,
KARAULOV, Yu. N. (1987) Russkiy yazik i yazikovaya lichnost. Moskva: Nauka.
MAHMUDOV, N. (2012) Tilning mukammal tadqiqi yo‘llarini izlab. O‘zbek tili va adabiyoti. № 5. s. 6-7.
MASLOVA, V. A. (2008) Kognitivnaya lingvistika. Minsk: TetraSistems.
SODIQOV, Q. (2017) Koshg‘ariy, Mahmud Devonu lug‘ati-t-turk (Turkiy so‘zlar devoni). Nashrga tayyorlovchi va so‘zboshi muallifi. Toshkent: G‘. G‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi.
ZAKIYEV, M.Z. (2015) Glubokiye etnicheskiye korni tyurkskix narodov. Astana: Kantana Press.
|
