|
The Leader of The Turkic World Spirituality
KUTBIDDINOVA, Shaire, Muslixiddin Qutbiddinovich MUHIDDINOVr
JMTS 2023, 20(2): 237-246; DOI: 10.58785/MTAD.20.2023.2.15
Published online: 25 September 2023
Article (PDF 297 KB)
ÖZET
Bu makalede Türk edebiyatının tarihi, kendi gelişim yolu, kardeş millet edebiyatlarının edebî ve sanatsal düzenlilikleri ve karşılıklı ilişkileri üzerinde durulmaktadır. Türk edebiyatında hamse yazma geleneği, destanların genel muhtevası ve ayırt edici özellikleri incelenmektedir. "Hamse"yi Türkçe yazan Mir Ali Şir Nevai, kendine özgü görüşlerini ve felsefi düşüncelerini anlatıyor. Emir Hüsrev'in "Hamse"si ile Türk halklarının uzun tarihsel gelişiminde oluşturulan sanatsal düşünce hatıralarının mihenk taşı sayılan Ali Şir Nevai'nin "Hamse" adlı eseri bir dizi oryantalist tarafından incelenmiştir. Dolayısıyla, rşılaştırmalı analizi "Hamse" destanlarının ayrı ayrı, doğru tahlillerle etkili sonuçlar vereceğine dair geleneğin mahiyeti, gelenek-özgünlük ilişkisinin açıklığa kavuşturulması ve genel edebî sürecin özelliklerinin aydınlatılması imkanları hakkında yorumlar yapılmıştır. Ayrıca “Hamse”'nin ilk destanları ideolojik-sanatsal açıdan karşılaştırılmakta, destanlardaki kâmil insan tasavvuru, şairin kendine özgü ve ortak yönleri, İslami-tasavvufi görüşler, ahlâki-manevi düşünceleri ve büyük düşünürlerimizin önemi günümüzde analiz edilmektedir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Türk edebiyatı, nazire, edebi etki, mesnevi, kâmil insan yorumu, edebî miras.
ABSTRACT
In this article, the history of Turkic literature, its unique development path, literary and artistic regularities of the literature of related nations, and their mutual relations are highlighted. The tradition of writing "Khamsa" in Turkic literature, the general content and different features of epics are analyzed. Mir Alisher Navoi, who wrote "Khamsa" in Turkish, describes his unique views and philosophical thoughts. Amir Khusrav's "Khamsa" and Alisher Navoi's "Khamsa", which is considered to be the cornerstone of the artistic thinking memoirs created in the long historical development of the Turkic peoples, have been studied by a number of orientalists, but the comparative analysis of "Khamsa" epics separately will give effective results, through accurate analysis There are comments about the nature of the tradition, the clarification of the relationship between traditionality and originality, and the possibilities of illuminating the features of the general literary process. Also, the first epics of "Khamsa" are compared from an ideological-artistic point of view, the interpretation and image of a perfect person in the epics highlight the specific and common aspects typical of the poet, the Islamic-mystical views, moral-spiritual thoughts, and today's importance of our great thinkers are analyzed.
KEY WORDS
Turkish literature, nazira, javobiya, masnavi, perfect human interpretation, literary heritage.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ŞEMSIYEV, P. (1960) Kritik bir metin olan "Hamse". Taşkent: FEN.
BERTELS, E.E. (1965) Izbranye trudy. Navai i Djami. Moskva: Nauka.
ÇELİK, Ülkü (1993) Ali Şir Nevai. Leyli ve Mecnun. Yayımlanmamaış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KALKANDELEN, Hilal (2004) Ali Şir Nevai ve Fars Divanı'nın İçeriğinin İncelenmesi. Yayımlanmamaış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KAMİLOV, N. (2011) Düşünce kervanları. Doğu-Batı medeniyet bağları. Taşkent: Doğu.
KUT, Günay (1965) Ali Şir Nevai'nin İlk Divanı: Garâyib üs-sıgar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖZGÜR, Kalp Alpay (1967) Ali Şir Nevai. Ferhat ve Şirin. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SABİR, Muhammed (1961) Ali Şir Nevai'nin Birinci Mesnevisi Hayret ül-ebrar Üzerine Araştırmalar: Edisyon Eleştirmeni-İmlâ-Dil Özellikleri ve Lügatçe. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TÖREN, Hatice (1990) Ali-Şir Nevai, Sedd-i İskenderi: Metin İnceleme Dizini (2 Cilt). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
.
|
