|
Review of Religious Views and Struggles in Baburnama
SULAYMONOV, Isroil Isomiddinovich
JMTS 2023, 20(2): 259-278; DOI: 10.58785/MTAD.20.2023.2.17
Published online: 25 September 2023
Article (PDF 352 KB)
ÖZET
Nakşibendi tarikatı temsilcilerinin Zahirüddin Muhammed Babür Şah'ın sosyal ve siyasî yaşamına, kamu yönetimine ve en önemlisi de kişisel yaşamına, inancının oluşumuna doğrudan etkisi büyük olduğu bilinmektedir. Babur karakterine has merhamet, bağışlayıcılık, cömertlik, cesaret ve iman kuvveti gibi niteliklerin oluşmasında bu mezhebin rolü büyük olduğu açıktır. Babür'ün savaşlarda kazandığı zaferlerde, bazen de kibir ve keyfu sefaya karşı verdiği mücadele mutlak manevî zafere kavuşmasında mehzebin büyük önderlerinin desteğine inandığı ve onun siyasi yaşamındaki en önemli doktrin doktrinin çok büyük olduğu bellidir. Babur'un hocalarından aldığı maddi ve manevi eğitim, hayatında çok önemli yer tuttuğu bellişdir. Babur, imanı tam bir insan olarak, muharebelerde zaferini sağlayan unsurların önce Tanrı'nın takdiri ve kaderi, sonra kendi çabası ve azmi olduğunu bilmiştir. Babür, ahlak ve disiplin yoksunluğu, kibir ve keyfi sefa, bencillik, inanç eksikliği gibi kusurların insanın hem dış hem de iç yenilgisinin yönleri olduğunu kendi yapıtlarında sanatsal biçimde anlatmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Zahîr ud-Dîn Muhammed Babur, Baburnâme, sosyal, siyasî hayat, kamu yönetimi, iman, ideolojik görüş, Nakşibendi tarikatının temsilcileri, karakter, şefkat, bağışlayıcılık, cömertlik, cesaret, manevî zafer, pir ve mürid.
ABSTRACT
This article examines the issue of the direct influence of the Naqshbandi sect and its representatives in the social and political life of Zahīr ud-Dīn Muhammad Babur, in public administration and, most importantly, in his personal life, in the formation of faith. The role of this sect in the formation of the qualities of compassion, forgiveness, generosity, courage, and the strength of faith, which are characteristic of Babur's character, has also been studied. It is based on the fact that this doctrine, which he believed in the victory of Babur in battles, and sometimes in the absolute spiritual victory over pride and lust, and the support of his great leaders, was immense. The material and spiritual education that Babur received from his teachers proved to be very important in his life. Babur, as a man of perfect faith, was learned to know that the factors that ensure his victory in battles were first the judgment and destiny of the Almighty, and then in his own efforts and determination. Bobour has studied the absence of internal strife, confusion, and strict discipline as the vices that condemn defeat, and the most basic vices as freedom of the self, its enslavement, is the aspect of man's defeat, both outwardly and inwardly.
KEY WORDS
Zahīr ud-Dīn Muhammad Babur, Baburnama, social, political life, public administration, faith, ideological views, Naqshbandi sect, representatives of the sect, character, compassion, forgiveness, generosity, courage, victory, spiritual victory, the issue of pir and murid.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
ABDULLAYEV, V.A. (1980) O‘zbek adabiyoti tarixi. Ikkinchi kitob. Toshkent: O‘qituvchi.
Asarlar 1966: Alisher Navoiy. Asarlar. 15 tomlik Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1966.
BEKJON, Ismol (Fors tilidan tarjimasi) (1993) Hasanxoja Nisoriy. Muzakkiri ahbob. Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti.
BERTELS, YE. E. (1965) Sufizm i sufiyskaya literature. Moskva: Nauka.
Gulbadanbegim 1959: Gulbadanbegim. Humoyunnoma. Toshkent: Fan, 1959.
HASANOV, S. (2002) Zahiriddin Muhammad Bobur Boburnoma. Toshkent: Sharq.
IS’HOQOV, YO. (2002) Naqshbandiya ta’limoti va o‘zbek adabiyoti. Toshkent: Xalq merosi.
Islom tasavvufi manbalari. (Tasavvuf nazariyasi va tarixi. So‘z boshi va izohlar muallifi H. BOLTABOYEV), Toshkent: O‘qituvchi, 2005.
JALILOV, S. (2001) Bobir va Yuliy sezar. Toshkent: Yangi asr avlodi.
KOMILOV, N. (2009) Tasavvuf. Toshkent: Movarounnahr.
Koshifiy 2011: Husayn Voiz Koshifiy. Futuvvatnomai sultoniy. Toshkent: “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2011.
Mahdumi A’zam Dahbediy. Risolai Boburiya. Tarjimon, so‘zboshi va tadqiqot muallifi Komilxon KATTAEV, Samarqand 2015.
MUHIDDINOV, M. (2005) Komil inson – adabiyot ideali. Toshkent: Ma’naviyat.
NIZOMIDDINOV, N. (2012) Buyuk boburiylar tarixi (XVI-XIX asr). Toshkent: Fan va texnologiya.
NIZOMIDDINOV, N. (2014) Qadimgi Hindiston tarixi, diniy e’tiqodi va madaniyati. Toshkent: Fan va texnologiya.
QAYUMOV, A. (2009) Zahiriddin Muhammad Bobur ijodiyoti. Asarlar. 5. jild, Toshkent: “Mumtoz so‘z”.
QUDRATULLAYEV, H. (2005) Bobur armoni. Toshkent: Sharq.
QUDRATULLAYEV, H. (2018) Boburning adabiy-estetik olami. Toshkent: Ma’naviyat.
RAHMONOV, Vahob and Yanglish EGAMOVA (2010) Muhammad Haydar Mirzo. Tarixi Rashidiy. Toshkent: Sharq nashriyot-matbaa Bosh tahririyati.
SALOHIY, D. (2019) Boburning buyuk e’tiqodi. Samarqand, 2019.
SULTONOV, H. (2019) Boburiynoma, Ma’rifiy roman, Toshkent: Ma’naviyat.
VALIXO‘JAYEV, B. (1978) Zahiriddin Muhammad Bobur O‘zbek adabiyoti tarixi. 3-jild. Toshkent.
VALIXO‘JAYEV, B. (1993) Xoja Ahror tarixi. Toshkent: “Yozuvchi”, 1993.
Zahiriddin Muhammad Bobur. Mubayyin. Toshkent: A. Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 2000.
ZMBE = Zahiriddin Muhammad Bobur ensiklopediyasi. Toshkent: Sharq, 2014.
|
