|
The Concept of Ecel (The God-ordained time of death) in Turkish Elegies
ÇETİNKAYA KARAKOYUN, Ülkü
JMTS, C. Eralp Alışık Memorial Issue . II, 2023, 20(4): 782-807; DOI: 10.58785/MTAD.20.2023.4.49
Published online: 15 April 2024
Article (PDF 424 KB)
ÖZET
Divan edebiyatında ölümü konu edinen ve farklı nazım şekilleriyle yazılmış mersiyelerde türün doğası gereği ecel kavramına sıkça değinilmiştir. Bu itibarla, Türk edebiyatında yazılmış pek çok mersiye bu açıdan taranarak şairlerin dilinde ecel kavramının anlatılış biçimi bu çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Mersiyelerin taranması sonucu ecel kavramının teşbih ve kapalı istiareler yoluyla anlatıldığı görülmüş ve tespit edilen örnekler bu bağlamda değerlendirilmiştir. İzafet-i teşbihiyye yapısı içinde oldukları görülen teşbihler maddeler hâlinde sınıflandırılmış ve benzetme yönü (vech-i şebeh) açısından ele alınmıştır. Teşbihlere göre daha sınırlı sayıdaki kapalı istiare örnekleri ise tek başlık altında incelenmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Divan şiiri, mersiye, ağıt, ölüm, ecel, yas, teşbih, istiare, izafet-i teşbihiyye.
ABSTRACT
The concept of ecel (The God-ordained time of death) is commonly mentioned in the elegies written in various verse forms in Divan literature because of the genre's nature. From this perspective, plenty of elegies in Turkish literature have been examined, and the way the concept of time of death is described in the language of poets is the subject of this study.
After examining the elegies, it became clear that similes (teşbih) and implicit metaphors (kapalı istiare) were used to express the concept of time of death, and the examples found were assessed in this aspect. The similes in the structure of noun phrase (izafet-i teşbihiyye) are classified into items and discussed in terms of the simile feature (vech-i şebeh). Examples of implicit metaphors, which are less frequent than similes, are analyzed under one heading.
KEY WORDS
Divan poetry, elegy, lament, death, time of death, mourning, metaphor, simile, simile phrase.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AÇA M., H. GÖKALP, İ. KOCAKAPLAN (2012) Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
AÇIKGÖZ N. (1990) Riyâzî Dîvânı’ndan Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
AK C. (2001) Bağdatlı Rûhî Dîvânı (Karşılaştırmalı Metin). C. 1, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
AKTAŞ A. (1996) Yetîm Dîvânı (İnceleme-Metin). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
ALTAY A. (2008) Hâmî Dîvânı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
ARSLAN M. (1991) Leylâ Hanım Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59881,leyla-hanim-divanipdf.pdf?0 (14.10.2023)
AVŞAR, Ziya (2017) Revânî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani-divanipdf.pdf?0, (15.10.2023).
AYVERDİ İ. (2010) Misalli Büyük Türkçe Sözlük-Kubbealtı Lûgati. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat Yayıncılık.
BİLTEKİN H. (2018) Şeyhî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0, (14.10. 2023)
BURMAOĞLU, H.B. (1983) Lâmiî Çelebi Dîvânı (Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvân’ının Tenkidli Metni). Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
ÇAVUŞOĞLU M. (1977) Yahyâ Bey-Dîvân (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
ÇAVUŞOĞLU M., TANYERİ M.A. (1981) Hayretî-Dîvân (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
ÇAVUŞOĞLU M. (1982) “Şehzade Mustafa Mersiyeleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Tayyip Gökbilgin Hatıra Sayısı, İstanbul: 641-686.
ÇELEN A. (1994). Kelîm Hayatı, Eserleri, Divanı'nın Tenkitli Metni. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
ÇETİN İ. (1993) Derzi-zâde Ulvî (Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
DURMUŞ T. I., R. CANIM (2018) Şevkî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59035,sevki-divanipdf.pdf?0 , (14.10.2023)
DOĞAN A. (2020) “Bağdatlı Zihnî ve Mecmualardaki Bazı Şiirleri”, The Journal of Academic Social Science Studies, Yıl 13, Sayı 82 (Kış): 199-222.
DEMİRALAY M. (2007) Hüdâyî-i Kadîm (16. yy) ve Dîvânı İnceleme-Tenkidli Metin. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
ERDEMİR A. (1999) Anadolu Sahası Mûsikîşinas Dîvân Şairleri. Ankara: Türk Sanatı ve Eğitimi Vakfı.
ERDOĞAN, M. (2017) Bursalı Rahmî ve Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55910,bursali-rahmi-divanipdf.pdf?0,( 15.10.2023)
GÜLDAŞ A. (1989) “Bilinmeyen Şehzâde Mustafa Mersiyeleri”, Kubbealtı Akademi Dergisi, Yıl 18, Sayı 3 (Temmuz 1989): 37.
İPEKTEN H. (1970) Nâ’ilî-i Kadîm Divânı (Edisyon Kritik). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
İSEN M. (1994) Acıyı Bal Eylemek-Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.
KAPLAN Y. (2019) Fevzî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67209,fevzi-divanipdf.pdf?0 , (15.10.2023)
KARAMAN H., İ. K. DÖNMEZ, M. ÇAĞIRICI, S. GÜMÜŞ (2020) Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
KAVUKÇU F. Z. (2000) Râmî Divanı. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.
KAYA B.A. (2017) Azmizâde Hâletî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56159,azmizade-haleti-divanipdf.pdf?0 , (15.10.2023)
KURTOĞLU O. (2017) Zâtî Divanı-Gazeller Dışındaki Şiirler (İnceleme-Tenkitli Metin). https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56164,zati-divanipdf.pdf?0, (15.09. 2023)
MENGİ M. (1995) Mesîhî Dîvanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
MERMER A. (2020) Karamanlı Aynî- Divan. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/78478,karamanli-ayni-divanipdf.pdf?0, (19.09. 2023)
POYRAZ M. U., A. MAT (2014) “Mucize Kabuk Kınakına ve Osmanlı Döneminde Sıtma”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, XI. National Conference on the History of Turkish Pharmacy 25-28 May 2014, 60-60.
TARLAN, A.N. (1997) Necâtî Beg Dîvânı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayını.
TİMURTAŞ F. K. (2005) Osmanlı Türkçesi Grameri III. İstanbul: Alfa Yayınları.
TOPRAK M. F. (2004) “Mersiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 29, Ankara: 215-217.
TULUM M., M. A. TANYERİ (1977) Nev’î - Divan (Tenkidli Basım). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
TUNÇ C. (1994) “Ecel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul: 380-382.
TÜRKEN DUMAN R. (2006) Fetihnâme-i Sultan Mehmed (İnceleme-Metin). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Elazığ.
UZUN S. (2011) Üsküdarlı Aşkî Dîvânı Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. Yüzyıl Osmanlı Hayatının Dîvândaki Yansımaları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul.
ÜNLÜ M. Ş. (1991) Ubeydî-Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkitli Metni. Mimar SinanÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
YILDIRIM N. (2006) Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
YILMAZ K. H. (2011) Hâmî Ahmed (Diyârbekrî) Dîvânı İnceleme-Metin. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Ankara.
YÜCE S. (2010) Atâyî (Nevâlîzâde) Dîvânı. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Ankara.
|
