|
The Proverbs and Idioms in The Textbook Named Vatan Dili (The Language of Homeland) of Hasan Rushdiya
HEYET, Mehmet Rıza
JMTS, 2024, 21(2): 287-300; DOI: 10.58785/MTAD.21.2024.2.12
Published online: 19 August 2024
Article (PDF 278 KB)
ÖZET
19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları, Türk coğrafyasında yenilikçi hareketlerin yayılmaya başladığı bir dönemi işaret eder. Bu aydınlanma hareketi, özellikle eğitimde modernleşme alanında önemli bir ivme kazanmış ve eğitim dili olarak Türkçenin önemini artırmıştır. Türkçenin sadeleşmesi, gelişmesi ve çağdaş dünyaya uyum sağlaması bu süreçle paralel olarak ilerlemiştir. İsmail Bey Gaspıralı gibi önde gelen Türk aydınları, Osmanlı coğrafyasının en batısından Türkistan’ın en doğusuna kadar geniş bir alanda etkili olmuş, kurdukları okullar ve yayın organları aracılığıyla intibah dönemini başlatmışlardır. Bu dalga, kısa süre içinde Tebriz ve Tahran’ı da etkileyerek daha geniş bir alana yayılmış ve çağdaş Türk tarihinin en parlak dönemlerinden birini ortaya çıkarmıştır. Her ne kadar 20. yüzyılın başlarındaki siyasi gelişmeler milli aydınlanma sürecini sekteye uğratmış olsa da, bu sürecin olumlu etkileri günümüze kadar ulaşmıştır. Bu hareketin Azerbaycan ve İran’daki önemli temsilcilerinden biri olan Hasan Rüşdiye, Kafkasya’dan başlayarak İran’ın çeşitli şehirlerinde usul-i cedit okulları kurmuş ve yeni eğitim sistemini hayata geçirmiştir. Aynı zamanda, Türkçe olarak yazdığı ve ilk ders kitabı niteliğinde olan Vatan Dili kitabının da müellifidir. Bu çalışmada, Hasan Rüşdiye’nin kesintisiz mücadelesi ve eğitim alanındaki katkıları incelenmiş, Vatan Dili kitabının önemi ve bu eserde yer alan zengin folklorik malzeme, özellikle atasözleri ve deyimler ele alınmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Ceditçilik, Hasan Rüşdiye, “Vatan Dili”, Atasözü ve deyim, Tebriz.
ABSTRACT
The late 19th and early 20th centuries mark a period when innovative movements began to spread across the Turkish geography. This enlightenment movement gained significant momentum, particularly in the field of educational modernization, which heightened the importance of Turkish as the medium of instruction. Parallel to this process, Turkish evolved to become simpler, more developed, and better adapted to the contemporary world. Prominent Turkish intellectuals, such as Ismail Bey Gaspırali, exerted influence across a broad area extending from the westernmost parts of the Ottoman lands to the easternmost reaches of Turkistan. They initiated the period of intellectual awakening through the schools and publishing organs they established. This wave soon expanded to affect Tabriz and Tehran, leading to one of the most vibrant periods in modern Turkish history. Although the political developments at the beginning of the 20th century interrupted the national enlightenment process, its positive effects have persisted to the present day. One of the significant representatives of this movement in Azerbaijan and Iran, Hasan Rüşdiye, established usul-i cedit schools in various cities of Iran, starting from the Caucasus, and implemented the new educational system. He is also the author of Vatan Dili, a pioneering textbook written in Turkish. This study examines Hasan Rüşdiye’s continuous struggle and contributions to education, as well as the significance of Vatan Dili and the rich folkloric material it contains, with a focus on proverbs and idioms.
KEY WORDS
Jadidism, Hasan Rüşdiye, “Vatan Dili”, Proverbs and idioms, Tabriz.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
DURMUŞ, İsmail (2004) “Mesel”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 29, 293-297
FERDYAR, Mehrdad, S. Rıza BAGHERİYAN (2018) “Dârü’l-muallimin Öğrenciliğinden Öğretmen Eğitimine Mirza Hasan Rüşdiye”, İran Tarih ve Düşünce Encümeni, Tahran.
GHEISSARI, Ali (2021) “Mirza Hasan Rüşdiye’den Bir Mektup”, Buhara: Yıl: 26, S. 144, Tahran.
MUZAFFER, M. Ahmed (2009) “Yeni Okulların Kurucusu Mirza Hasan Rüşdiye’nin Milli Şura Meclisi İle Yazışmalarına Dair Belgeler”, Peyam-e Baharestan, S. 3, Tahran.
RÜŞDİYE, Hasan (1881) Kitâbü’l-Müştakkât. İttihad Matbaası, Tebriz.
RÜŞDİYE, Hasan (1910) Bedâyetü’l-Taʽlîm. Birinci Baskı, On İkinci Ta’lim.
RÜŞDİYE, Hasan (1910) Sarf-ı Farsî. Üçüncü sınıf öğrencileri için, Vezaret-i Maarif’in onayı ile.
RÜŞDİYE, Şemseddin (1983) Ömür Kazaları. Tarih-e İran Yay., Tahran.
SERDARİNİYA, Samed (2002) İlkler Şehri Tebriz. Kanun-e Ferheng ve Honar-e Azerbaycan Yay., Tebriz.
Türk Dil Kurumu (TDK) Genel Sözlüğü: sozluk.gov.tr
|
