|
Is Renaissance Rebirth or Awakening? The Conceptualization of an Intra-European History Term in Turkish History Books (19th -20th century)
GÖKGÖZ, Saime Selenga
JMTS, 2024, 21(2): 301-457; DOI: 10.58785/MTAD.21.2024.2.13
Published online: 19 August 2024
Article (PDF 53 MB)
ÖZET
Bu çalışmada, Rönesans başyapıtı olarak Mona Lisa, da Vinci ve Gutenberg Matbaası imgesi, Türk Yenileşme tarihi perspektifinden ele alındı. Rönesans, Batı ve ona atfedilen olumlu ve olumsuz izdüşümlü Türk aydın muhayyilesi, geç 19. Yüzyılda Osmanlı ve Türkiye bağlamında, “üstün medeniyet” konfigürasyonuyla tartışıldı. Türk sanat, edebiyat ve entelektüel ortamında, II. Abdülhamid dönemi ve özellikle II. Meşrutiyet ikliminde Avrupa / Batı tarihine tahsis edilmiş “sanat objeleri”nin yarattığı hayranlıktan ayrı, ülküleştirilmiş bir Batı tahayyülünü de inşa eden simgesel numumeler olduğu iddia edildi. Kendi politik ve toplumsal gerçekliklerini çözümlemek üzere, bu cins “yüksek sanat” objelerinin ve “başyapıt” karakterinin yapıbozuma uğratıldığı Belle Époque Avrupası’ndan, sanat, edebiyat akımı ve hareketlerinden, temsilci yazar ve şairlerinden haberleri olarak, kitaplarını okuyarak, özellikle Fransızca yoluyla kültürlenen Türk sanat ve aydın yazar ve düşünür mahfilleri yeni bir sanat – edebiyat diskurunu dokuyorlardı. Gelenek, “bizim klasiklerimiz” tartışması da yapıyorlardı. Bu objeler ise Türk kültürel muhitinde, elitlerce “kırılmaya” uğrayarak yoruluyordu. Rönesans kavramının icadı, Avrupa tarihine kodlanan olay-olgular dizisinin Türk tarihi ve diğer kitaplarda da anlam ve değer karşılıklarını, alımlamalarla bulması, sözlüklerine varıncaya kadar tanımlanması, açıklanması, Avrupa-çapına yayılmış Rönesanslar meselesini de dikkate alarak, bu olgunun içe dönük olarak yorumlandığı, öncesi ve sonrası, I. Dünya Savaşı ve sürerken görülüyordu. Özellikle 20. yüzyıla yeni baskılarıyla devreden Osmanlı tarih ve tarih ders kitaplarında tarihi bir “dönem adı” olarak anlam karşılığı bulunmak isteniyordu. Buna karşın Rönesans sözcüğü Türk dilinde, kaynak dilinden olduğu gibi yerleşmeye başlıyor, harcıalem ve politik simgesel kavram oluyordu, bu süreç Osmanlı yıkıldıktan sonra “genç” ve intikal etmiş yeni kuşaklarda da, yalnızca Rönesans değil, peşi sıra Aydınlanma ve Endüstriyel Avrupa’nın karakterinin yapısal olarak, sanat, edebiyat kalemlerince de mal edilmesi olarak sanattan bilime uzanan canlı bir telif ve tercüme kitap kültüründe gerçekleşiyordu.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Mona Lisa, Leonardo da Vinci, Rönesans, imge ve mecaz, Türk Tarih Kitabı, II. Meşrutiyet Dönemi, Sanat ve Edebiyat
ABSTRACT
In this study, the image of Mona Lisa, da Vinci as Renaissance masterpiece and the Gutenberg and his printing “revolution” was discussed from the perspective of the Turkish modernization discourse and historiography, in late Ottoman context. The Renaissance, the West and the Turkish intellectual imagination with positive and negative configurations attributed to these concepts were discussed in the context of the Ottoman Empire and Turkey, in the late 19th century, within the intellectuel and artistic configuration and reception of "superiority of Western civilization". Turkish art, literature and intellectual environment of Abdulhamid II and especially Second Constitutional Monarchy periods. It was claimed that, apart from the admiration created by the reception of these "objects of art" devoted to European / Western history in the climate of the Constitutional Monarchy, they were also symbolic markers and memory lieux that built an idealized Turkish Western imagination. In order to analyze their own political, social and cultural realities, into the times of Belle Époque Europe they learned, artistic and literature currents, trends and movements, their representative writers and poets, painters, there where such "high art" objects and "masterpiece" characters were deconstructed. By reading their books, and especially through French. Turkish artistic and intellectual writers and thinkers were weaving a new art literature discourse They were also discussing “tradition” and “our classics”. These chef-d’oeuvre were being "broken" and worn out by the art thinkers and writers, critics, as dynamic but narrow élite in the Turkish political and cultural environment. The invention of the historical concept of Renaissance, the series of events and as phenomena, with particular characteristic nation by nation in European history, find their meaning and value equivalents in traditional and new Turkish history writings, reflecting the symbolic regime of history texts author’s mind, in 19th century Ottoman Turkish context. Defining and explaining up to the dictionaries this concept, taking into consideration the issue of Renaissance spread throughout Europe, this phenomenon was interpreted introspectively, before and its aftermath, World War I and its continuation. Especially in the Ottoman history and history textbooks, which were handed down to the 20th century with new editions, it was intended to have a equivalent as a historical "period name" in national (Ottoman, Turkish) and European periodic names and timetables. On the other hand, the word Renaissance began to take hold in the Turkish language, just as it did in its source language (French), and became a common, casual ve very useful, explicative but articifial concept to formulate as domestic political anda ideological symbolic concept, for the explication of internal sociological and cultural “bacwardness” in time and place vis-à-vis the Western progress. This was for them a Western mirror, admiration taken place by rational thinking perspective, and was reflected in the "young" and “new” generations political and art litterature, in and after the collapse of the Ottoman Empire; not only as the Renaissance, but also as the structural character of the Enlightenment and Industrial Europe’s images were, pro-western and anti-western in the same table. As a matter of fact, art was taking place in a lively modern Turkish book and printing culture extending from art to science, as it was appropriated by literary and artistic writers ideological narratives
KEY WORDS
Mona Lisa, Leonardo da Vinci, Renaissance, image and metaphore, Turkish History Book and School Texbook, II Constitutional Monarchy, Turkish art and literature
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
A. Sabri Cemil (1328 / 1910) Küçük Tarih-i Umumî (kısa adı). İstanbul: Kitabhane İslâm ve Askeri.
A'. T. (Mehmet Ali Tevfik), "Şahbaz-zâde ile Fatih-zâde", Tanin, 3 Nisan 1911; No. 928, 2, 3.
ABASIYANIK, Sait Faik (1951, 2006) Öyle Bir Hikâye Hayattayken Yayımlanmış Hikâye Kitapları. ‘Kriz’, Onca Tapınç UĞURLU, Sevengül SÖNMEZ (ed.), 1. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
ADLER, Kathleen, Marcia Pointon (1993) (Ed.) The Body Imaged: The Human Form and Visual Culture Since the Renaissance, ed. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
Ahmet Refik (1328 / 1910) Büyük Tarih-i Umumî. Cild VI, İstanbul: Kitabhane İslâm ve Askeri,
Ahmet Refik (1332 / 1914) Muhtasar Tarih-i Umumî. İstanbul: Kitabhane İslâm ve Askeri.
Ahmet Vefik Paşa (2000) Lehçe-i Osmanî, Haz. Recep TOPARLI, Ankara: TDK Yay.
AKÇURA, Yusuf (1932) “Tarih Yazmak ve Tarih Okutmak Usullerine Dair”, I. Türk Tarih Kongresi, , İstanbul: Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi, 577-607.
Akşit Göktürk’e Saygı (1993) İstanbul: Adam Yay.
Ali Reşad (1332 / 1914) Kurun-ı Cedide Tarihi, 1332 / 1914, Cild I, İstanbul, Matbaa-i Amire.
AMIN, Samir (1988) L'eurocentrisme: Critique d'une ideologie. Paris: Anthropos-Economica.
ANABASES Traditions et Réceptions de l’Antiquité (2019), No. 29, E.R.A.S.M.E, Université Toulouse – Jean Jaurès (Dergi özel sayı).
ANDREYEV, M. L. (2005) “İnnovatsiya ili restavratsiya: kazus Vozrojdeniye”, Vestnik istorii, literaturı, iskusstva, Otd.-niye ist.-filolog. Nauk RAN, M.; Sobraniye, Nauka, T. 1, 84-97.
ARGAN, G. C. (1968) Histoire générale de la peinture, Tome III, Renaissance. Paris: Flammarion.
ARIKAN Mümtaz (1983) “Tarihte Bugün: Mona Lisa Çalınıyor”, Cumhuriyet, 21 Ağustos, 5.
ARIKAN, Zeki (1985) “Cevdet Paşa’nın Tarihinde Kullandığı Yabancı Kaynaklar ve Terimler”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri, İstanbul, 173-197.
ASLAN, Erdal (2002) “Atatürk Döneminde Tarih Eğitimi ⎼ I: “Türk Tarih Tezi” Öncesi Dönem (1923-1931)”, Eğitim ve Bilim, Cilt 37, Sayı 164, 331-346.
BASKAKOV, Nikolay Aleksandroviç (1997) Türk Kökenli Rus Soyadları, Çeviren: Prof. Dr. Samir KAZIMOĞLU, Ankara: TDK Yay.
BATUK, Cengiz (2009) “Mit, Tarih ve Gerçeklik Sorunu Üzerine Notlar”, Milel ve Nihal, 6 (1), 27-53.
BAUDRILLARD, Jean (2005) “Warhol üzerinden bir fetişizm açıklaması”, Sanat Dünyasının Kurduğu Komplo, Çev. Oğuz ADANIR, İstanbul: Sens&Tonka, 45-49.
BELLAT, Fabien (2011) “Mona Lisa, “Métamorphoses d’une présentation”, Muséologies Les Cahiers d’études supérieures, Vol. 5, Numéro 2, Printemps, 2011, 43-75.
BELLET, Harry “Le Vol de La Joconde”, 13 Mai 2019, Le Monde, Culture, https://www.lemonde.fr/culture/article/2008/02/27/le-vol-de-la-joconde_1016100_3246.html ⎼ Erişim: 23/08/2019.
BEZEL, Nail (1985) Yeryüzü Cenneti Kurmak: Ütopyalardan Seçmeler. İstanbul: Say Yay.
Bir Rönesans Adamı, Doğan Kuban Kitabı (2007) Söyleşi: Müjgan YILDIRIM, İstanbul: Türkiye İŞ Bankası Kültür Yay.
BOAS George (1940) “The Mona Lisa in the History of Taste”, Journal of the History of Ideas, Vol. 1, No. 2 (Apr.,) 207-224.
BOZYİĞİT, Ahmet (2018) “Fârâbî’nin el-Medînetü’l-Fâzıla ve Es-Siyasetü’l-Medeniyye (Mebâdü’l-Mevcudat) adlı Eserlerinin Karşılaştırılması”, Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, Sayı 37, 481-501.
BUYWID, A (1913) Les Bandits de PÉGOMAS, Exposé des attentats, leur causes possibles, Moyens à employer pour prendre les criminels.
CAMPANELLA, Tommaso (1985) Güneş Ülkesi. Çev. Vedat GÜNYOL-Haydar KAZGAN, İstanbul: Sosyal Yay.
CAMPANELLA, Tommaso (2021) Güneş Kent. Çev. Betül Parlak CENGİZ, İstanbul: Koridor Yay.
CARADEC François, Noël ARNAUD (1964) L’Encyclopédie des farces et attrapes et des mystifications. Paris: Éditions Jean-Jacques Pauvert.
CARR, Edward H. (1990) Dostoyevski, Çev. Ayhan GERÇEKER, İstanbul: İletişim Yay.
CAVINESSE, Madeleine H. (2002) “Iconoclâsme et Iconophobie: Quatre étude de cas historiques”, Diogène, 3, No. 199, 119-134.
CERAN, İsmail (2014) “XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Türk-Fransız İlişkileri Kanunî Sultan Süleyman ⎼ I. François İttifakı”, Turkish Studies, Vol. 9/2, Winter.
CEYHUN, Demirtaş (1990) “Anadolu İnsanına Yeni Bir Kimlik” Cumhuriyet, 5 Nisan.
COIGNARD, Jérome (2011) Une femme disparaît. Le Vol de La Joconde au Louvre en 1911. Paris: Le Passage Eds.
ÇAPA, İzzet (2015) “Unutmayın! Mona Lisa’nın kıymeti çalınınca anlaşıldı”, Hürriyet, 27 Aralık. http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/izzet-capa/unutmayin-mona-lisanin-kiymeti-calininca-anlasildi-40032527 ⎼⎼ Erişim: 27/10/2019.
ÇORUK, Jale Gül, Saadet BÜYÜK GÜLER, Yalçın KAYALI (2016) “Çeviride Kültürel Aktarım Sorunu: Karamazov Kardeşler Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 42, Şubat, 115-121.
DAL’, Vladimir İv. (1912) Tolkovy slovar' zhivogo velikorusskago iazyka. T. 1, Baudouin de Courtenay, Jan Niecisaw, İzd. T-va M. O Bolf’, St. Petersburg.
DANIEL, Greta (1960) “Decorative arts”, Art nouveau: Art and Design at the turn of the century içinde, 86-121.
DAVIS, Margaret Leslie (2018) Mona Lisa in Camelot: How Jacqueline Kennedy and da Vinci’s Masterpiece Charmed and Captivated a Nation., Washington: White House Historical Association.
DEMEULENAERE-DOUYERE, Christiane (2020) “Japan at the World’s Fairs: A Reflection”, Journal of Japonisme, 5 (2) September, 129-151.
DÖNMEZ, Nuray (2019) Rus Göçmen Edebiyatında Nesir (1920-1960). Ankara: İKSAD Yay.
Dr. Hüseyin Remzi Bey (1305) Lugat-ı Remzî. Cilt 1, İstanbul.
Ebuzziya (Mehmed) Tevfik (1888-91) Lugat-ı Ebuzziya. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya.
EGRI, Péter (1995) “Playing Games with Renaissance Art: Leonardo, Duchamp, Dali, Rauschenberg and Warhol”, Hungarian Journal of English and American Studies (HJEAS), Vol. 1, No. 1, 59-87.
EMİL Birol (1962) “Tanpınar’ın Eserlerinde Garplı Sanat ve Fikir Adamları”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 12, 1962, 97-120.
EMİL, Birol (1971) Mizancı Murad Bey’in Edebiyat ve Tenkide Dair Görüşleri, İstanbul: İstanbul Ü Edebiyat F Yay.
EMİL, Birol (1979) Mizancı Murad Bey Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Ü Edebiyat F Yay.
ERDEM, Ekin (2009) Cevdet Paşa’ya göre Avrupa Tarihi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Ü, Bursa.
ERİŞİLGİL, Mehmet Emin (1336) Devr-i İntibâh Felsefesi ve Feylesofları. İstanbul.
Ernst LAVİS, Alfred REMBO (1334) Tarih-i Umumî Dördüncü Asırdan Zamanımıza Kadar. 1. Cild 1. Kısım, Mütercim: Ali Reşad, İstanbul: Matbaa-i Amire.
ERTUNA, Hamdi (1981) Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi ⎼ Osmanlı Devri ⎼ Osmanlı-İtalyan Harbi ⎼ 1911-1912. Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay.
Estetika Renessansa: Antologiya v. 2-h tomah. Sost. V. P. ŞESTAKOV, Moskova: ‘İskusstva’, 1981.
EVANGELISTI, Silvia (2000) “Wives, Widows, and Brides of Christ: Marriage and the Convent in the Historiography of Early Modern Italy.” The Historical Journal, vol. 43, no. 1, 233–47.
EYDOUX, Henri-Paul (1963) “Heurs, Maleurs et aventures de la Venus de Milo”, Révélations de l’archéologie, Paris: Gautier Langeaureau, 9-26.
FAHR-BECKER, Gabriele (1997) Art Nouveau, Köln: Konemann şarttır. Bk. GUSTLIN Deborah & Zoe GUSTLIN History of Modern and Contemporary Art, Libre Texts, 2024 (pdf).
FEBVRE, Lucien (1993) “Comment Jules Michelet inventa La Renaissance”, Le Genre Humain, 1 (No. 27), 77-87 (Yeniden basım).
FERN, Allan M. (1960) “Graphic Design”, Art nouveau: Art and Design at the turn of the century içinde 16-45.
FLANIGAN, Theresa (2019) "Mona Lisa’s Smile: Interpreting Emotion in Renaissance Female Portraits”,Studies in Iconography, vol. 40 (2019), 183–230.
FRANK, Joseph (2016) Dostoyevski: Çağının Bir Yazarı, Çev. Ülker İNCE, İstanbul: Everest Yay.
FREUD, S. (1979) Sanat ve Sanatçılar Üzerine. Çev. Kâmuran ŞİPAL, 1. Baskı, İstanbul: Bozak Yay.
FÜRUZAN (1999) “Bize Özgü Bir Rönesans Adamı: Metin And”, Sanat Dünyamız, Sayı 72, İstanbul, 43-58;
GAMBONI, D. (1997) The destruction of art: Iconoclasm and vandalism since the French Revolution. New Haven, CT: Yale University Press.
GAUTIER, Theophile (2007) İstanbul, Dünyanın En Güzel Şehri, Çev. N. YİĞİTLER, İstanbul: Profil Yay.
GÖKYAY, Orhan Şaik (2022) “Kâtip Çelebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 25, 36-40.
GRASSI, Fabio L. (2010) L. İtalya ve Türk Sorunu 1919-1923 Kamuoyu ve Dış Politika. Çev. Nevin ÖZKAN, Durdu KUNDAKÇI, İstanbul: YKY.
GÜRBÜZ, Esra Turhan (2006) Bilimsel ve Görsel bir Anlatım olan Tıbbi İllüstrasyonun Tarihsel Gelişiminin İncelenmesi. Dokuz Eylül Ü, Yüksek Lisans Tezi, Grafik Anasanat Dalı, İzmir.
HALBWACHS, Maurice (2017) Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. Çev. Büşra UÇAR, Ankara: Heretik Yay.
HALBWACHS, Maurice (2018) Kolektif Bellek. Çev. Zuhal KARAGÖZ, İstanbul: Pinhan Yay.
HALMAN, Talat (2007) “And'mız Anıtımız", Metin And'a Armağan. Haz. Sabri KOZ, İstanbul, 12-18.
HÄRMÄ, Juhani (2000) “Le Portrait d’une Dame: Description et Ecphrasis”, Neuphilologische Mitteilungen, Vol. 101, No. 2, 177–84.
HASKELL Francis, Nicholas PENNY (1981) Taste and the Antique: The Lure of Classical Sculpture, 1600–1900. Yale Universty Press.
HLODOVSKİY, H. İ (1999) “O “Renesansnosti’ Puşkina”, Vestnik Rossiiyskiy Akademii Nauk (VRAN), Tom. 69, No. 6, 523-533.
HOWELLS, D.L.L. (1990) Russian émigré serials 1855–1990. Oxford: Meeuws.
“Iconoclâsme”, Larousse. Kaynak: https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/iconoclasme/41369 ⎼⎼ Erişim: 24/09/2019.
İbrahim Cudi Efendi (1913) Lugat-ı Cudî Trabzon: Kitapçı Hamdi.
İPŞİROĞLU, Mehmet Şevket (1942) Rönesans Sanatı. İstanbul: İstanbul Ü Edebiyat F. Yay.
JANOF, Tim “Conversation with Vera Guseva”, 2003 September, Internet Cello Society, 1995. http://www.cello.org/Newsletter/Articles/shafran/shafran.htm ⎼⎼ Erişim: 23/08/2019.
KABAKLI, Ahmet (1965) Türk Edebiyatı. Cilt I, Türkiye Basımevi, İstanbul: Türkiye Yay.
KADER, Belgin Bilgiç (2011) İtalyancadan Türkçeye Çevrilen Eserler Bibliyografyası, 1839-2011. İstanbul: Beta Yay.
Katerina Tarihi (2010) Haz. Mehmet MERCAN, Ankara: Karaman Bilişim ve Araştırma Merkezi Yay.
KELLY, John (2018) “Remembering that time in 1963 when the Mona Lisa went on a U.S. road trip”, Yazı tarihi: April 2, 2018. Kaynak: https://www.washingtonpost.com/local/remembering-that-time-in-1963-when-the-mona-lisa-went-on-a-us-road-trip/2018/04/02/e7929674-2881-11e8-bc72-077aa4dab9ef_story.html ⎼⎼ Erişim: 13/07/2024.
KESTELLİ, Raif Necdet (1927) Resimli Türkçe Kâmûs. 1927.
KILIÇ, Filiz (1999) “Küreselleşme ve Dil”, Kök Araştırmalar: Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, I (1), Bahar, 21-29.
KILLINGER, Charles L. A (2002) History of Italy. Bloomsbury Academic.
KLEIN, Eva (2014) “Multiple Mona Lisa, Art as a tool for advertising”, Advertising and Design, Beate FLATH, Eva KLEIN (eds.), Verlag, 61-78.
KOBBÉ, Gustav (1916) “The Smile of the "Mona Lisa", The Lotus Magazine, Vol. 8, No. 2 (Nov.) 67-74.
KORKMAZ, Engin (2015) Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Hikâye ve Romanlarında Duyuların Yansıması. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Ü, Aydın.
KÖSE, Osman (2012) "Rusya’nın Karadeniz’le İlk Buluşması: İstanbul Antlaşması (13 Temmuz 1700), Balıkesir Ü Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 15 (28), Aralık, 200-220.
KRİVTSUN, O. A (2012) “Vozrojdeniye kak tip kulturı”, Vestnik Kul’turologii, No.1, 172-177 (Leksikon kulturologii kısmında).
KUNERALP, Sinan (2009) (Ed.) L’Empire Ottoman et l'Europe II: Documents diplomatiques Ottomans sur l'unification Italienne. 2 cilt. İstanbul: Isis.
KURTCEPHE, İsrafil (1995) Türk – İtalyan İlişkileri, 1911-1916. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.,
“La Joconde retrouvée, Vrai!?.. Parfaitement!, A Florence!”, Le Petit Journal, 13/12/1913.
LACAVE-ALLEMAND, Mireille, Michel LACAVE (2019) “L’Antiquité dans la peinture en France, 1790-1880: une analyse quantitative à travers les Salons et les Prix de Rome”, ANABASES Traditions et Réceptions de l’Antiquité, No. 29, 37-70.
LAMBROPOULOS, Vassilis (1993) The Rise of Eurocentrism: Anatomy of Inter pretation. Princeton: Princeton UP.
“Le jocodonphile du Loiret offre sa collection au Louvre” (2014). La République du Centre, 25/06/2014 https://www.larep.fr/saint-cyr-en-val-45590/actualites/le-jocodonphile-du-loiret-offre-sa-collection-au louvre_11054594/#refresh ⎼⎼ Erişim: 26/10/2019.
LEADER, Darian (2002) Stealing Mona Lisa: What Art Stops Us From Seeing. Counterpoint, USA, 2002.
LISTA, G. (1973) Futurisme. Manifestes, Proclamations Documents. Lausanne: L’Âge d’Homme.
LISTA, Giovanni (2015) Le Futurisme. Textes et manifestes (1909-1944), Ceyzérieu: Champ Vallon, coll. “Les classiques”.
LİHAÇEV, D. H. “Predvozrojdeniye v russkoy literatüre”, İstoriya vsemirnoy literaturı. T. 3, Moskova, 461-468.
LOCKYER, Angus (2012) “Japan And International Exhibitions, 1862–1910”, Commerce and Culture at the 1910 Japan-British Exhibition: Centenary Perspectives. Ayako HOTTA-LISTER, Ian NISH (Eds.), Brill, 27-34.
LUKOV, Vladimir A (2013) “Epoha Vozrojeniya”, Znanie, Ponimaniye, Umeniye, No. 1, 299-303.
MARGAT, Jean (1959) Petit Traité de Jocondologie, suivi d’un traité de Jocondoclâstie. Paris: Librairie de Tuilleries.
RICHARD, Martin (1995) “Our Kimono Mind: Reflections on ‘Japanese Design: A Survey Since 1950.’”Journal of Design History, vol. 8, no. 3, 1995, 215–23.
MASSIE, Robert K. (2019) Büyük Petro. Çeviren: Hakan ABACI, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
MEAZZI, Barbara (2010) Le Futurisme entre l’Italie et la France 1909-1919. Université de Savoie.
Mehmed Murad (1890) Muhtasar Tarih-i Umûmî. İstanbul: Civelikyan Matbaası.
Mehmed Vahid Bey (1927) “Sanat, Meşhur bir Tablo – Ciyokonda (Leonardo da Vinçi’nin şaheseri)”, Hayat, Sayı 37, Ankara, 11 Ağustos, Cild 2, 213-215.
MEMOĞLU, Sonay (2014) Başyapıt İmgelerinin Günümüz Sanatındaki Yorumları. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Ü, Erzurum.
MILAN, Serge (2008) “Les récits historiques du Futurisme, ou l'histoire sans passé de l'avant-garde”, Cahiers de Narratologie, 15, Kaynak: http://journals.openedition.org/narratologie/849
“Mit” (2000) Mitolojiler Sözlüğü. Yöneten: Yves BONNEFOY, II. Cilt K-Z, Türkçe Baskıyı Yayına Hazırlayan: Levent YILMAZ, Ankara: Dost Kitabevi Yay., 782-799.
“Mona Lisa’yı Çalan Aşık” (1953) American Weekly’den çeviri, Bütün Dünya, Sayı 53, Haziran.
Muallim Naci (1891-94) Lugat-ı Naci. Müstecibzâde İsmet bey tarafından tekmil edildi, İstanbul.
NAİPOĞLU, Seçkin (2008) Sanayi-i Nefise Mektebi’nde sanat tarihi yaklaşımı ve Vahit Bey. Doktora Tezi, Sanat Tarihi, Hacettepe Ü. Ankara.
Namık Kemal (2021) İntibah Sergüzeşt-i Ali Bey. Çevrimyazı ve Yayına Hazırlayan: Bengü VAHAPOĞLU, İstanbul: Can Yay.
NESİN, Aziz (2000) İnsanlar Uyanıyor, Öyküler. İstanbul: Nesin Yayınevi,, 2020 (İlk baskı, 1972),
NİSARİ, Abdurrahman (1955) Metinle Batı Edebiyatı (Lise III. Sınıf). Yeni Matbaa, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
NİSARİ, Abdurrahman (1957) Metinle Batı Edebiyatı (Lise II. Sınıf). Tan Matbaası, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
NORA, Pierre (2006) Hafıza Mekânları. Çev. Mehmet Emin ÖZCAN, Ankara: Dost Kitabevi.
NOURRISSON, Didier (1988) “Tabagisme et antitabagisme en France au XIXe siècle”, Histoire, Économie & Société, 7 / 4, 535-547.
Nurullah Cemal (Berk, 1932) Leonard dö Vinçi Leonard de Vinçi Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
OLSZEWSKI, Edward J (2011) “How Leonardo invented sfumato”, Source: Notes in the History of Art, 31 (1), 4-9.
Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi (1911-1914) (2007). Aktaran: İrfan DAĞDELEN, Yay. Haz. Yaprak ZİHNİOĞLU, İstanbul: Kitap Yayıevi.
ÖZÖNDER, F. Sema Barutcu (2018) “Kutadgu Bilig II: Kutadgu Bilig’in Metin Türü ve Tarihsel Diyalektoloji için Önemi” Çukurova Ü Türkoloji Araştırmaları Dergisi (ÇÜTAD), Cilt 3, Sayı 2, Aralık, 179-253.
PAKENHAM, Michael (1992) “L'illustre Sapeck”, Romantisme, vol. 22, no. 75, 35-42.
PARLAK, Betül, Nilüfer DENİSSOVA (2013) “Türkçe ve Rusça Civitas Solis Çevirilerinde Sansür ve Cinsiyetçi Dil Kullanımı”, RumeliDE: Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 9 (Ağustos), 437-459.
PATER, Walter (1888) Renaissance Studies in Art and Poetry. London & New York: Macmillan.
“Pataphysique”. CNRTL https://www.cnrtl.fr/definition/pataphysique ⎼⎼ Erişim: 14/07/2024.
POLAT, Nazım N. Hikmet (2012) “Promete’nin Tahlili”, Yenileşme Devri Türk Edebiyatından Çizgiler, Ankara: Kurgan Edebiyat.
PETERSON, R. G. (1975) “Renaissance Classicism in Pope’s Dunciad”, Studies in English Literature, 1500-1900, 15(3), 431–445.
POWELL, Nicolas (1974) The Sacred Spring: The Arts in Vienna 1898-1918. London: Studio Vista,
PUŞKİN, A. S. (1937-1959) “Vozrojdeniye: ("Hudojnik-varvar kist’yu sonnoy..”), Polnoe Sobranie Soçinenii. (16 T., Moskova, Leningrad: İzd-vo AN SSSR, 1937-1959), T. 2, Kn. 1, Stihotvoreniya, 1817-1825, 111.
RAUSER, Amelia (2004) “Hair, Authenticity, and the Self-Made Macaroni”, Eighteenth-Century Studies, 38 (1), 101–117.
“Renaissance” (1718) Nouveau Dictionnaire de l’Académie Françoise. M=Z Dedié au Roy, Tome Second, 2ème Edition, A Paris, Chez Jean-Baptiste Coignard, Imprimeur & Librairie ordinaire du Roy & de l’Académie Françoise.
“Renaissance” (1835) Dictionnaire de l’Académie Française. Tome Second, 6ème Edition, Publié en 1835, Paris: Imprimerie et Libraire Firmin Didot Frères, Imprimeurs de l’Institut de France.
“Renaissance” (1878) Dictionnaire de l’Académie Française. Tome Second, 7ème Ed., Impr. Firmin Didot, Paris.
“Renaissance” (1932) Dictionnaire de l’Académie Française. Tome Second, H-Z, 8ème Ed., Paris: Librarie Hachette.
“Renessans” (1935) Literaturnaya Entsiklopediya. T. 9, İzd-vo Gosudartsvenıy İnstitut “Sovet’skaya enstsiklopediya”, Red. V. M. FRİÇE, A. V. LUNAÇERKİY, 317-324.
Sadri Maksudi (1340 / 1924) “Milletlerin İntibahında Tarih ve Eski Edebiyatın Tesiri ⎼ Finlerin Milli İntibahı”, Yeni Kafkasya, Sayı 23, 31 Ağustos, 10-12.
Sadri Maksudi (1340 / 1924) “Milletlerin İntibahında Tarih ve Eski Edebiyatın Tesiri ⎼ Finlerin Milli İntibahı”, Yeni Kafkasya, Sayı 24, 16 Eylül 11-12.
Sadri Maksudi (1341 / 1925) “Çeh Milleti İntibah Tarihinden ⎼ Çeklerin Milli ve Siyasi İntibahında Tarihe ve Eski Harsa Müteallik Eserler Pek Büyük bir Rol Oynamışlardır”, Yeni Kafkasya, Sayı 19, 1 Temmuz, 5-8.
Sadri Maksudi (1341 / 1925) “Çeh Milleti İntibah Tarihinden ⎼ Çeklerin Milli ve Siyasi İntibahında Tarihe ve Eski Harsa Müteallik Eserler Pek Büyük bir Rol Oynamışlardır”, Yeni Kafkasya, Sayı 20, 16 Temmuz, 7-10.
SANTACREU Elizabeth “Les Onze Mille Joconde de Jean Margat”, Kaynak: https://focus.louvre.fr/sites/default/files/GG27-les-onze-mille-joconde.pdf ⎼⎼ Erişim: 26/10/2019.
SASSOON, Donald (1986) Becoming Mona Lisa: The Making of a Global Icon, NY: Harcourt, Inc.
SASSOON, Donald (2001) Mona Lisa The History of World’s Most Famous Painting, London: Harper Collins Pub.
SELZ, Peter (1960) “Painting and Sculture, Prints and Drawings”, Art nouveau: Art and Design at the turn of the century içinde, 46-85.
SELZ, Peter, Mildred CONSTANTINE (1960) (Ed.) Art nouveau: Art and Design at the turn of the century. With articles by Greta Daniel ... [et al.]. NY: The Museum of Modern Art (MoMa).
SHIELLS, Svitlana (2018) “Redressing Japonisme: The Impact of the on Gustav Klimt and Fin de Siècle Viennese Fashion”, The Journal of Dress History, Vol. 2, Issue 1, Spring.
“Stole ‘Mona Lisa To Avenge Italy ⎼⎼⎼ Italian Workingman Resented Art Spoliation By The First Napoleon⎼⎼⎼ Its Return To France To Be With”, Evening Star, 13 December 1913, Saturday, 4. https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83045462/1913-12-13/ed-1/seq-4/
ŞARMAN, Kansu (2006) Türk Promethe'ler: Cumhuriyet’in Öğrencileri Avrupa’da (1925-1945). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
Şemseddin Sami (2010) Kamus-ı Türkî. Haz. Paşa YAVUZARSLAN, Ankara: TDK Yay.,
ŞIVGIN, Hale (1989) Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
The Opening to China Part I: the First Opium War, the United States, and the Treaty of Wangxia, 1839–1844; https://history.state.gov/milestones/1830-1860/china-1.
The Opening to China Part II: the Second Opium War, the United States, and the Treaty of Tianjin, 1857–1859, https://history.state.gov/milestones/1830-1860/china-2
The United States and the Opening to Japan, 1853; https://history.state.gov/milestones/1830-1860/opening-to-japan.
TOGAN, A. Zeki Velidi (1941) Moğollar, Çingiz ve Türklük, İstanbul: Bozkurt Yay..
TOGAN, Zeki Velidi (1969-1970) Çengiz Han (1155-1237). 1969-1970 Sömestresi (Ders Notu, Teksir).
“Türk Mona Lisa açık arttırmada”, Sabah, 18/11/2011, Kültür-Sanat Sayfası, https://www.sabah.com.tr/kultur-sanat/2011/11/18/turkiyenin-mona-lisasi-acik-artirmaya-cikacak ⎼⎼ Erişim: 21/11/2019.
Türkçe Sözlük (1945) Türk Dili Lûgat Kolu çalışmalarıyla hazırlanmıştır, İstanbul: Cumhuriyet Basımevi.
ÜRETEN, Hüseyin, H. Yasemin MUMCU (2015) “Antik Yunan Mitolojisi’nden Serveti Fünun Edebiyatı’na Prometheus”, The Journal of Academic Social Science Yıl: 3, Sayı: 11 (Nisan), 32-52.
VAILLANT, Frantz (2016) “Siné ne genera plus personne”, Haber tarihi: 05 Mai 2016, Kaynak: https://information.tv5monde.com/culture/sine-ne-genera-plus-personne-24777 ⎼⎼ Erişim: 13/07/2024.
VASARI Giorgio (1550) Le Vite de' più eccellenti, architetti, pittori italiani da Cimabue insino a' tempi nostri: descritte in lingua Toscana da Giorgio Vasari pittore aretino. Con una sua utile et necessaria introduzzione a le arti loro. Firenze-Floransa, MDL-1550, 2 vol. in-4, ilk baskı.
VASARI, Giorgio (2013) Sanatçıların Hayat Hikâyeleri. Türkçesi: Elif GÖKTEKE, İstanbul: Sel Yay.
“Vienna International Exposition and Japonism”, https://www.ndl.go.jp/exposition/e/s1/1873-2.html ⎼⎼ Erişim: 22/7/2024; söz konusu https://www.ndl.go.jp/exposition/e/s1/index.html ⎼⎼ Erişim: 22/7/2024.
WITTFOGEL, Karl A. “Oriental Despotism.” Sociologus, vol. 3, no. 2, 1953, 96–108.
WOOLF, Stuart (1991) A History of Italy The Social Constraints of Political Change 1700-1860. London: Routledge.
WRIGHT, Joanne (1980) “Antonello da Messina: The origins of his style and technique”, Art History, Vol. 3 (1), March, 41–60.
YE SHENG, Shirley (2007) “The Evil Trade that Opened China to the West”, CHARM, 193-199.
YENER, Nüshet Göksun, Tamer NACAR (2017) “Gustav Klimt’in İkonaları”, Cappadocia Journal of History and Social Sciences, Vol. 8, April, 110-138.
YETKİN, Suut Kemal (1943) “Leonardo da Vinci 1452-1519”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt I, Sayı 5, 35-43.
YETKİN, Suut Kemal (1955) Büyük Ressamlar, İstanbul: Varlık Yay.
ZAHLER, Huguette (1987) Le Vol de La Joconde, , New York: Amsco School Publications.
ZAKLİNSKAYA, E. N. (2000) “Vostriyatie Puşkina na Rubeje Vekov”, Lesnoy Vestnik, 4, 159-164.
ZÖLLNER, Frank (1993) “Leonardo's Portrait of Mona Lisa del Giocondo”,Gazette des Beaux-Arts, 121, 115-138.
E-kaynaklar / E-resources
AFPTV (= Agence France Presse TV) "Riposte Alimentaire" (= “Gıda Misillemesi”). Tarih: 28 Ocak 2024, Paris, Louvre Müzesi. Fotoğraf: David
BM Sat. BM Satires / Catalogue of Political and Personal Satires in the Department of Prints and Drawings in the British Museum https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIB294 ⎼⎼ Erişim: 16/08/2024.
Boris Vian éclate la Joconde, La Joconde: Histoire d’une obsession filmi jenerik ve tanıtım fragmanı, https://www.youtube.com/watch?v=AmTYrMOH6-0 ⎼⎼ Erişim: 13/09/2019.
BOTERO Fernando. https://publicdelivery.org/fernando-botero-mona-lisa/ ⎼⎼ Erişim: 22/08/2019.
Cantiniaux / AFPTV / AFP). Getty Images aracılığıyla. Franceinfo, France Télévisions, Redaction Culture, Odile Morain, “On vous raconte comment le 22 août 1911, la Joconde a été volée au Louvre”, 12/05/2019, https://www.francetvinfo.fr/economie/emploi/metiers/art-culture-edition/on-vous-raconte-comment-le-22-aout-1911-la-joconde-a-ete-volee-au-louvre_3439853.html ⎼ Erişim: 23/08/2019
CNRTL Centre National de Ressources Textuelles et Lexicales, ⎼⎼ Erişim: 14/07/2024.
Collection of the National Museum of Education (Rouen). https://www.reseau-canope.fr/musee/collections/en içinde tematik, ressam adıyla yapılan arama, Erişim: 29/7/2024
Collector, CNAP=Centre National des Arts Plastiques, https://www.cnap.fr/sites/default/files/import_destination/document/68_dossier_pedagogique_collector_02-09_email.pdf -- Erişim: 23/08/2019.
DALI Salvador. Mona Lisa olarak Kendi Portresi, itibarî 1954. Kaynak: ‘https://www.artsy.net/artwork/philippe-halsman-dali-as-a-mona-lisa ⎼⎼ Erişim: 06/09/2019.
DUCHAMP Marcel. L.H.O.O.Q. or La Joconde (Louvre’daki aslın replicası, 1919) Kaynak: https://www.nortonsimon.org/art/detail/P.1969.094 ⎼⎼ Erişim: 15/09/2019.
Eileen White, Medeiros Kolleksiyonu ve delcampe.com'un izniyle https://monalisadocumentary.blogspot.com/2012/11/a-mona-lisa parade.html ⎼⎼ Erişim: 28/07/2024.
Emigrantika Periodika Russkogo Zarubej’ya: emigrantica.ru
Erich Lessing Culture and Fine Arts Archives / ART RESOURCE, N.Y.; artres.com; https://about.jstor.org/blog/the-travels-and-travails-of-the-mona-lisa/ ⎼⎼ Erişim: 15/07/2024.
gramota.ru ⎼ Erişim: 13/06/2024.
gufo.me, Russkiy yazık – Tolkovıye slovari ⎼⎼ Erişim: 13/06/2024.
http://francois.faurant.free.fr/joconde/la_joconde.htm ⎼⎼ Erişim: 13/07/2024.
http://www.kitantik.com
http://www.notarhiv.ru/ruskomp/shostakovich/noti/1%20(21).pdf – Erişim: 31/05/2024.
http://www.zeno.org/ Meine Bibliothek, http://www.zeno.org/Kunst
https://about.jstor.org/blog/the-travels-and-travails-of-the-mona-lisa/ ⎼⎼ Erişim: 19/07/2024.
https://stihi-pushkin.ru/vozrozhdenie – Erişim: 31/05/2024.
https://visualizingcultures.mit.edu/civilization_and_barbarism/cb_essay03.html ⎼⎼ Erişim: 29/07/2024.
https://www.le-livre.fr/livres/fiche-r260132498.html13/09/2019 ⎼⎼ Erişim: 13/09/2019.
https://www.musixmatch.com/lyrics/Barbara/Menuet-pour-la-Joconde ⎼⎼ Erişim: 13/07/2024.
https://www.mutualart.com/Artwork/LA-JOCONDE--TWO-STUDIES--PROBABLY-EARLY-/509E2B81016BECE8. ⎼⎼ Erişim: 11/09/2019.
https://www.navigart.fr/fracgrandlarge/artwork/robert-doisneau-tableau-de-wagner-dans-la-vitrine-de-la-galerie-romi-rue-de-seine-paris-6e-430000000000441/note/6542 ⎼⎼ Erişim: 19/07/2024.
https://www.osmanlicasozlukler.com ⎼ Erişim: 18/05/2024
https://www.youtube.com/watch?v=yrb-brMPup0 ⎼⎼ Erişim: 23/08/2019.
John F. Kennedy Presidential Library and Museum, https://www.jfklibrary.org/assetviewer/archives/JFKWHP/1963/Month%2001/Day%2008/JFKWHP-1963-01-08-C ⎼⎼ Erişim: 05/09/2019.
kartaslov.ru – karta slov i vırajeniy russkovo yazıka ⎼ Erişim: 13/06/2024.
La Joconde: Histoire d’une obsession kısa metraj filminin (20 d.) Cannes Film Festivali’nin resmî ağ sitesindeki künye bilgisi. https://www.festival-cannes.com/en/films/la-joconde-histoire-d-une-obsession ⎼⎼ Erişim: 13/09/2019.
LÉGER Fernand. https://www.galeriedada.com/fernand-leger-mona-lisa-with-keys-00000991.html ⎼⎼ Erişim: 05/09/2019.
Library of Congress / Theft of Mona Lisa: Topics of Chronicling America, https://chroniclingamerica.loc.gov/
Louvre https://www.louvre.fr/sites/default/files/medias/medias_fichiers/fichiers/pdf/louvre-la-joconde-dossier-documentaire.pdf ⎼⎼ Erişim: 23/08/2019.
MAGRITTE René. https://www.magrittegallery.com/product-page/la-joconde, ⎼⎼ Erişim: 06/09/2019.
MALEVİÇ Kazimir Severinoviç. Jokond ile Kompozisyon / Kompozitsya s Djokondoy, Çastiçnoe Zatmeneniye peredetsya kvartira v Moskove, 1914. Kaynak: http://malevich-art.ru/kazimir-malevich-stanovlenie-xudozhni/ ⎼⎼ Erişim: 15/09/2019.
MASHEK, Joseph “the Imagism of Magritte”, https://www.artforum.com/features/the-imagism-of-magritte-212805/ ⎼⎼ Erişim: 13/07/2024.
Menuet pour la Joconde ou La Joconde, http://francois.faurant.free.fr/joconde/la_joconde.htm ⎼⎼ Erişim: 13/07/2024.
Mona Lisa Foundation = Mona Lisa Vakfı (2012) https:// monalisa.org/ içinde bazı yazılar.
nadirkitap.com
Paris à Nu sitesi, https://www.paris-a-nu.fr/doisneau-la-vitrine-de-romi-et-les-fesses-par-les-freres-jacques/ ⎼⎼ Erişim: 19/07/2024,
RAY Man. Reproduction de L.H.O.O.Q. de Marcel Duchamp, vers 1919, Négatif gélatino-argentique sur support souple, 12 x 9 cm. Centre Pompidou, © Man Ray Trust / Adagp, Paris. Kaynak: http://www.visual-arts-cork.com/famous-artists/man-ray.htm ⎼⎼ Erişim: 05/09/2019.
RAY, Man. Mona Lisa’nın babası / the father of mona lisa,1967 (photomechanical reproduction mounted on fiberboard, with cigar, plastic, metal foil, glass, and metal in painted wood frame, 18 x 13 5/8 x 2 5/8 in. (45.7 x 34.6 x 6.7 cm), Hirshhorn Museum and Sculpture Garden Collection). Kaynak: http://www.visual-arts-cork.com/famous-artists/man-ray.htm ⎼⎼ Erişim: 05/09/2019.
|
