|
Struggles of Tatars and Bashkirs with the Tsarist Administration in line with the changing dynamics from Ivan IV to Catherine II
ALP, Alper
JMTS, 2024, 21(3): 616-627; DOI: 10.58785/MTAD.21.2024.3.24
Published online: 3 December 2024
Article (PDF 279 KB)
ÖZET
Bu makalede Kazan Hanlığının yıkılması sürecinde Osmanlı Devleti ile Kırım Hanlığı arasında bu bölgeye yönelik ortak bir siyasî anlayış üretilemediği, bu sebeple Rusların İdil boyundaki Kazan ve Astrahan hanlıklarının topraklarını ele geçirmesinin önüne geçilemediği tespiti yapılmıştır. Kazan şehrinin Rusların eline geçmesinden sonraki 5 yıllık mücadele sürecinde Osmanlı Devleti ve Kırım’dan doğrudan bir müdahale ve yardım olmadığı, dolayısıyla Kazan Hanlığının yeniden kurulması mücadelesinin kaybedildiği ortaya konulmuştur. 1557’den sonra mücadelenin siyasî bağımsızlık içeriğini kaybettiği, kültürel, dini, sosyal ve ekonomik baskılara karşı direniş hareketlerinin ortaya çıktığı vurgulanmıştır. Bu çerçevede Çarlık Yönetimi ile Tatar ve Başkurtlar arasındaki mücadele iki yüzyılı aşan bir zamana yayıldığı görülmüştür. Bu mücadeleler büsbütün faydasız olmadığı, Çarlık idaresi kanunlarda düzenlemeler yapmak zorunda kaldığı tespit edilmiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kazan Hanlığı, Rus Çarlığı, Başkurt isyanları, Orenburg, Ural nehri.
ABSTRACT
In this article, it has been determined that during the collapse of the Kazan Khanate, a common political understanding fort his region could not be produced between the Ottoman Empire and Crimean Khanete, and therefore the Russians could not be prevented from seizing the lands of Kazan and Astrakhan Khanates along the Volga. It has been revealed that there was no direct intervention or asistance from the Ottoman Empire and Crimea during the 5-year struggle after the city of Kazan was captured by russians, and therefore the struggle for the re-establisment of the Kazan Khanate was lost. It is emphasized that after 1557, the struggle lost its content of political independence and resistance movements emerged against cultural, religious, social and economic pressures. In this context, it has been seen that the struggle between the Tsarist administration and the Tatars and Bashkirs spanned more than two centuries. It has been determined that these struggels were not completely useless, and the Tsarist administration had to make regulations in laws.
KEY WORDS
Kazan Khanate, Tsarist Russia, Bashkir rebellions, Orenburg, The Ural river
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AKMANOV İ.G. (1993) Başkirskie Vostaniya XVII-naçala XVIII vv. Ufa: Kitap.
ALEKTOROV A. (1883) İstoriya Orenburgskoy Gubernii. Orenburg: Tipografia B. Breslina.
AZAMATOV D.D. (1996) Orenburgskoe Magometanskoe Duhovnoe Sobranie v Kontse XVII-XIX vv. Ufa: İzdatelstvo Gilem.
BARNES I. (2022) Rusya Huzursuz İmparatorluk Bir Tarihsel Atlas. Çev: Abdullah YILMAZ. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
BOOKCHİN M. (2018) Devrimci Halk Hareketleri 1905’ten 1917’ye Rus Devrimleri. Çev: Ali İhsan BAŞGÜL. Ankara: Dipnot Yayınları.
BUSKOVİTCH P. (2016) Rusya’nın Kısa Tarihi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
ÇULOŞNİKOV A.P. (1940) Vosstanie 1755 g. v. Başkirii. Moskva: İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
DONELLİ A.C. (1995) Zavoyevaniye Başkirii Rosiyey1552-1740 Stranitsı İstorii İmperializma. Çev: L.R. BİKBAYEVA. Ufa: İzdatelstvo Başkortostan.
GOBEYDULLİN G. (1989) Tarihi Sehifeler Açılganda. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
HUDYAKOV M. (2009) Kazan Hanlığı Tarihi. Çev: Ayaz İSHAKÎ. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
İNALCIK H. (2017) Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar 1441-1700. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
KURAT A. N. (1972) IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
KURAT A.N. (2011) Türkiye ve İdil Boyu (1569 Astarhan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVI-XVII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
MORVODİN V.V. (1973) Krestyanskaya Voyna pod Rukovostvom Pugaçeva. Moskva: İzdatelstvo Znanie.
RUDENKO S.İ. (2001) Başkurtlar. Çev: Roza KURBAN, İklil KURBAN, Konya: Kömen Yayınları.
SMİRNOV V.D. (2016) Osmanlı Dönemi Kırım Hanlığı. İstanbul: Selenge Yayınları.
TAYMAS A.B. (1966) Kazan Türkleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
TOGAN A.Z.V. (2003) Başkurtların Tarihi. Ankara: TÜRKSOY Yayınları.
USTYUGOV N.V. (1950) Başkirskie Vosstanie 1737-1739. Moskva: İzdatelstvo Akademii Nauk SSSR.
VİTEVSKİY V.N. (1897) İ.İ. Nepluyev i Orenburgskiy Kray v Prejnem Ego Sostave do 1758 g. Kazan: Tipo-Litografia V.M. Kluçnikova.
ZAGİDULLİN İ.K. (2014) Tatarskoe Natsionalnoe Dvijenie v 1860-1905 gg. Kazan: Tatarskoe Knijnoe İzdatelstvo.
|
