|
Caucasus Peoples within the framework of the concept of cognate and related communities in terms of Turkish foreign policy
TAVKUL, Ufuk
JMTS 2025, 22(1): 9-32; DOI: 10.58785/MTAD.22.2025.1.2
Published online: 6 May 2025
Article (PDF 403 KB)
ÖZET
Türkiye’de “Dış Türkler”, “Türkiye Dışındaki Türkler”, “Soydaş Topluluklar”, “Türki devletler ve topluluklar” gibi kavramlar Türk soylu olarak nitelendirilen Orta Asya, İdil-Ural, Altay-Sibirya, Kafkasya, Kafkas Ötesi, Afganistan, İran, Irak, Suriye ve Balkanlardaki Türkçe konuşan topluluklar için bir tanım olarak kullanılırken Türkçe konuşmayan fakat Türk kültürü içinde yer aldığı kabul edilen ve çoğunlukla müslüman olan topluluklar için “Akraba Topluluklar” kavramı geliştirilmiştir. Aynı soydan gelen bireyler soydaş olarak adlandırılırlar. Akraba kavramı ise soy, kan ya da evlilik yoluyla birbirlerine yakın olan kimseleri ifade eder. Buradan hareketle “Soydaş Topluluk” kavramıyla aynı ırk, nesep, dil ve tarih kökeninden gelen ve Türk soylu olarak adlandırılan etnik topluluklar, “Akraba Topluluk” kavramıyla da aynı ya da benzer kültüre ve inanca sahip ancak Türk dilli ve soylu olmayan etnik topluluklar akla gelmektedir. Kafkas halkları yüzyıllar boyunca aynı coğrafyada benzer tarihî, etnik ve sosyo-kültürel şartlar altında birbirlerinden etkilenmişler ve birbirleriyle karışarak akraba topluluklar hâline gelirken ortak bir Kafkas kültürü etrafında birleşmişlerdir. Birbirinden farklı elliden fazla dil ve lehçenin konuşulduğu Kafkasya’da, her dil grubunun çevresinde bir etnik kimlik oluşmuş ve kendilerini komşularından ayıran farklı etnik gruplar ortaya çıkmıştır. Kafkasya’da ırkların ve genlerin karışmasına, etnik grupların birbirleri içinde asimile olarak bütünleşmelerine rağmen, konuşulan dillerin kendi özelliklerini titizlikle korumaları ilgi çekicidir. Nitekim, Kafkasya’da etnik kimlik konuşulan dil ile yakından ilişkilidir ve ferdin veya grubun etnik kimliğini konuştuğu dil belirlemektedir. Türkiye merkezli bir bakış açısıyla Kafkasya halklarını “Soydaş Topluluklar” ve “Akraba Topluluklar” olarak ayırmak Türkiye Cumhuriyeti devletinin bölgeye yönelik siyaset planlarında sosyal ve politik olumsuzluklara yol açacaktır. Türkiye dış politika açısından Kafkasya halklarına ayrım yapmadan yaklaşmalı ve bu halkları “soydaş ve akraba topluluklar” olarak tanımlamanın yerine “kardeş topluluklar” biçiminde adlandırmalıdır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Kafkasya, Kafkasya halkları, Kafkasya genetiği, Kafkasya kültürel yapısı, Türk dış politikası.
ABSTRACT
In Turkey, concepts such as “External Turks”, “Turks Outside of Turkey”, “Cognate Communities”, and “Turkic states and communities” are used for Turkic-speaking communities in Central Asia, Volga-Ural, Altai-Siberia, Caucasus, Trans-Caucasus, Afghanistan, Iran, Iraq, Syria, and the Balkans, who are considered to be of Turkic origin. The concept of “Related Communities” was developed for communities that do not speak Turkish but are deemed part of Turkish culture and are mostly Muslim. Individuals from the same lineage are called cognates. The concept of kin refers to people close to each other through lineage, blood, or marriage. The concept of “Cognate Community” refers to ethnic communities that come from the same race, lineage, language, and historical origin and are called Turkisc-origin. The concept of “Related Community” brings to mind ethnic communities that have similar cultures and beliefs but do not speak Turkish and are not of Turkic origin. Caucasus peoples have been influenced by each other in the same geography for centuries under similar historical, ethnic, and socio-cultural conditions. They have mixed and become related communities, and have united around a common Caucasian culture. In the Caucasus, where more than fifty different languages and dialects are spoken, an ethnic identity has formed around each language group. Thus, different ethnic groups have emerged that distinguish themselves from their neighbors. Races and genes have mixed in the Caucasus, but ethnic groups have preserved their languages. Indeed, ethnic identity in the Caucasus is closely related to spoken language. The ethnic identity of an individual or group is determined by the language they speak. From a Turkey-centered perspective, dividing the Caucasus peoples into “Cognate Communities” and “Related Communities” will lead to social and political negativities in the political plans of the Republic of Turkey for the region. Turkey should approach the Caucasus peoples without discrimination in terms of foreign policy. Instead of defining the Caucasus peoples as “cognate and related communities,” they should name them as “brother communities”.
KEY WORDS
Caucasus, Caucasus peoples, Caucasus genetics, Caucasus cultural structure, Turkish foreign policy.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AHMET Cevdet Paşa (1997) “Kırım ve Kafkas Tarihçesi”, (haz. Ahmet ÖZAYDIN). Emel, (221) Temmuz-Ağustos, 9-30.
AKURGAL, Ekrem (1998) Anadolu Kültür Tarihi.-Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
BALANOVSKY, Oleg (2011) “Parallel Evolution of Genes and Languages in the Caucasus Region”, Molecular Biology and Evolution, May. (http://mbe.oxfordjournals.org/content/early/2011/05/13/molbev.msr126)
BETROZOV, Ruslan (2009) Çerkeslerin Etnik Tarihi. (Çev. Orhan URAVELLİ).-Ankara: KAFDAV yayınları.
BULAYEVA, K.B. (2006) “Ethnogenomic Diversity of Caucasus, Daghestan”, American Journal of Human Biology, 18, 610–620.
FISHMAN, Joshua A. (1972) Language in Sociocultural Change. California: Stanford University Press.
FOLTZ, William J. (1974) “Ethnicity, Status and Conflict”, Ethnicity and Nation-Building: Comparative, International and Historical Perspectives: 103-106. Bell WENDELL-Walter E. FREEMAN (Ed.), London : Sage Publications.
GIDDENS, Anthony (2000) Sosyoloji. Ankara: Ayraç Yayınevi.
GUMİLEV, Leo (1991) Ethnogenesis and the Biosphere. Moscow: Progress Publishers.
Gürcistan Tarihi (2003) Gürcüceden çeviren M.F. BROSSET, Türkçeye çeviren H.D. ANDREASYAN. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
GÜVENÇ, Bozkurt (1984) İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
KIRZIOĞLU, Fahrettin (1993) Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KONGAR, Emre (1985) Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
MORRIS, H.S. (1968) “Ethnic Groups”, International Encyclopedia of the Social Sciences. V: 167-172, New York: The MacMillan Company & The Free Press.
NASİDZE, I. (2004) “Genetic Evidence Concerning the Origins of South and North Ossetians”, Annuals of Human Genetics, London, 68: 588–599.
RUTHERFORD, Adam (2017) Bugüne Dek Yaşamış Herkesin Kısa Bir Tarihi Genlerimizin Hikayesi. İstanbul: İndigo Kitap.
SIMPSON, G.E. ve J.M. YINGER (1985) Racial and Cultural Minorities. An Analysis of Prejudice and Discrimination. New York: Plenum Press.
TAVKUL, Ufuk (1997) “Sosyolojik Açıdan Kafkasya Halklarının Etnik ve Kültürel Birliği”, Birleşik Kafkasya, 3 (11), 11-15.
TAVKUL, Ufuk (1997) “Kafkasya’da Etnik ve Sosyo-Kültürel Yapının Tarihî Kökenleri”, BİR Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, No 7, s. 135-170.
TAVKUL, Ufuk (2009) Kafkasya’da Kültürel Etkileşim. Sosyo-linguistik Bir Araştırma. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TAVKUL, Ufuk (2020), Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
WARE, Caroline F. (1948) “Ethnic Communities”, Encyclopaedia of the Social Sciences, V: 607-613. Edwin R.A. SELİGMAN (Ed.). New York: The Macmillan Company.
WELLS, Calvin (1984) Sosyal Antrpoloji Açısından İnsan ve Dünyası. İstanbul: Remzi Kitabevi.
YUNUSBAYEV, B. (2011), “The Caucasus as an asymmetric semipermeable barrier to ancient human migrations”, Molecular Biology and Evolution, September. (http://mbe.oxfordjournals.org/content/early/2011/09/13/molbev.msr22.
İnternet Kaynakları
https://ajanskafkas.com/kafkasya/abhazya/abhazyada-nufus-sayim-sonuclari-aciklandi/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom5_tab1_VPN-2020.xlsx
|
