|
An overview of Language Situation of Sakha Turks From Past to Present
KİLLİ YILMAZ, Gülsüm
JMTS 2022,19(1): 9-78; DOI: 10.1501/MTAD.19.2022.1.2
Published online: 21 November 2022
Article (PDF 6,5 MB)
ÖZET
Günümüzde Sibirya’nın en fazla konuşuru olan yerli dili durumundaki Saha Türkçesi çok eski dönemlerden itibaren bu bölgedeki Even, Evenk, Yukagir, Çukça gibi yerli halklar arasında ortak iletişim dili ‘lingua franca’ olarak da kullanılmıştır. Saha Türkçesi XIX. yüzyılın ikinci yarısı ve XIX. yüzyıl başlarında Ordodoks misyonerlerin, bölgedeki siyasi sürgünlerin ve bazı yerli aydınların çalışmalarıyla yazı dili olarak gelişmeye başlamış, kısmen basın dili olarak da kullanılmıştır. SSCB kurulduktan sonra da Saha Türkçesi eğitim-öğretim, kitle iletişimi, yönetim gibi çeşitli alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. SSCB’nin ilerleyen süreçteki dil politikalarının bir yansıması olarak iki dillilik yaygınlaşmış, ancak Saha Türkçesinin konuşur sayısında gerileme başlamış, Saha Türkçesinin işlev alanları giderek daralmıştır. SSCB’nin dağılmasının ardından yeni bir sürece girilmiş, ülkenin demografik tablosundaki değişmeler dile de yansımıştır. Bu dönemde Rusçanın yanısıra devlet dili statüsü kazanan Saha Türkçesinin hem konuşur sayısı artmış, hem de işlev alanları genişlemiştir. Günümüzde Saha Türkçesi eğitim-öğretim, kitle iletişimi, din, resmî iletişim gibi çeşitli iletişim alanlarında kullanılmakla birlikte hâlâ Rusçanın baskısı altındadır. İki dilliliği yayma ve korumayı hedefleyen dil politikalarına rağmen özellikle şehirlerde ve genç kuşakta Rusça-Sahaca biçiminde iki dillilik ve tek Rus dilliliğe geçiş eğilimi sürmektedir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Saha (Yakut) Türkleri, Saha (Yakut) Türkçesi/Sahaca, dil durumu, toplum dilbilimi, dil ilişkileri, iki dillilik, çok dillilik, iletişim alanları, dil yasaları, resmî dil, devlet dili, dilin konumu
ABSTRACT
Sakha (Yakut) language, which is the most widely spoken indigenous language of Siberia today, had been used as lingua franca between the peoples of Siberia such as as Evens, Evenks, Yukagirs and Chukchis. Sakha (Yakut) language, which was used as a written language, was began to developed as a written language by the political exiles, Orthodox Missionaries and some indigenous intellectuals in the second half of the XIX. century and beginning of the XX. century. After the establishment of the USSR, Sakha (Yakut) language was began to used in various spheres such as: education, communication, administration. In the following period bilingualism has become widespread as a reflection of the language policies of the USSR. But the number of Sakha (Yakut) speakers declined and its function have gradually reduced. After the disintegration of the Soviet Union a new era began. The changes of countries demography affected language. In this period, Sakha (Yakut) language gained status of state language besides Russian language. Consequently, not only the number of speakers has increased but also the usage of the language has expanded in different areas. Today, Sakha (Yakut) language, which is used in various spheres such as communication, religion and administration, is still under the domination of Russian language. Today, despite the language policies, aims at preserving bilingualism, the process of transition to the Russian language is continuing especially among the younger generations living in the cities.
KEY WORDS
Sakha (Yakut) Turks, Sakha (Yakut) Language, language situation, language contacts, bilingualism, multilingualism, communicative spheres, language legislation, state language, official language, language status.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AKİMOV A. K. O yazıkovoy politike v Respublike Saha (Yakutiya): KUYAAR.RU:www.huyaar.ru/index.php?id=295. (Erişim: 01.12.2018)
AREF’YEV A.L. (2014) Yazıki korennıh maloçislennıh narodov Severa, Sibiri i Dal’nego Vostoka v sisteme obrazovaniya: istoriya i sovremennost’, Moskva: Tsentr sotsial’nogo prognozirovaniya i marketinga.
ARGUNOVA T.V., R. İ. VASİL’YEVA (2000) Dinamika etnoyazıkovıh protseeov v sovremennoy sotsial’noy evolyutsii. Etnosotsial’noye razvitiye Respubliki Saha (Yakutiya): Potentsial, tendentsii, perspektivı (Red. V.B. İGNET’YEVA, S.V. ABRAMOVA, A.A. PAVLOV i dr.), Novosibirsk: Nauka.
ARTEM’YEV N.M. (2002) Dolganskiy yazık. Yazıki narodov Rossii. Krasnaya kniga. Entsiklopediçeskiy slovar’-spravoçnik, Moskva: “Academia”.
ARTEMENKO O. İ. (2008) Polietniçnost’ Rossii: gosudarstvennaya obrazovatel’naya i yazıkovaya politika. Primernıye programı dlya naçal’nogo obşçego obrazovaniya v usloviyah dvuyazıçnoy obrazovatel’noy sredı (Yazık i literaturnoye çteniye), Moskva: İNPOI, 7-50
ARUTYUNOVA Ye. M. (2019) Yazıkovaya situatsiya v respublike Saha (Yakutiya) v kontekste yazıkovıh protivoreçiy v şkol’nom obrazovanii. Mejnatsional’nıye otnoşeniya v respublikah Rossiyskoy Federatsii: primer Tatarstana i Saha (Yakutii), İNAB: İnformatsionno-analitiçeskiy byulleten’ 2019, No.1, 50-61.
BARAŞKOV P.P. (1985) Fonetiçeskiye osobennosti govorov yakutskogo yazıka, Yakutsk: Yakutskoye knijnoye izdatel’stvo.
BÖHTLİNGK Otto Von (1851), Über die Sprache der Jakuten, St.Petersburg.
BULATOVA N. Ya., N. B. VAHTİN, D. M. NASİLOV (1997) Yazıki maloçislennıh narodov Severa. Maloçislennıye narodı Severa, Sibiri i Dal’nego Vostoka: Problemı sohraneniya i razvitiya yazıkov, Sank-Peterburg: İLİ RAN.
Demoskop Weekly: İnstitut demografi Natsional’nogo issledovatel’skogo universiteta “Vısşaya şkola ekonomiki”: http://www.demoscope.ru/weekly/pril.php (Erişim: 01.12.2018)
Drevnyayay religiya Yakutov Aar Ayıı ofitsial’no priznana v Rossii. Livejurnal, 2014.05.26: https://philologist.livejournal.com/6231302.html. (Erişim: 01.12.2018)
Evenkiya: Ofitsial’nıy sayt organov MSU Evenkiyskogo munitsipal’nogo rayona: http://www.evenkya.ru/infoeg/life/esseyskie_yakuty_tozhe_malyy_narod.html. (Erişim: 01.12.2018)
Federal’naya slujba po nadzoru v sfere svyazi, İnformatsionnıh tehnologiy i massovıh kommunikatsii: spisok SMİ http:// 14.rsoc.ru › docs/14/Spisok_SMI_na_25_marta_2010.rtf) (08.10.2010).
Federal’nıy zakon “Ob obrazovanii v Rossiyskoy Federatsii”. Dokumentı RF: Dokumentı Rossiyskoy zakonodatel’stva: https://dokumenty24.ru/ zakony-rf/zakon-ob-obrazovanii-v-rf/item/227-glava-2.html#st14
Federal’nıy zakon ot 29 dekabrya 2012 g. N 273-F3 “Ob obrazovanii v Rossiyskoy Federatsii”. Rossiyskaya gazeta. Federal’nıy vıpusk No.303 (5976). https://rg.ru/2012/12/30/obrazovanie-dok.html.
FİLİPPOV G. (2006) “İstoriya izuçeniya yakutskogo yazıka i yeyo perspektivı”. Vestnik YaGU, 2006, Tom3, No.4, 58-63.
GOGOLEV A.İ. (1993) Yakutı: Problemı etnogeneza i formirovaniya kul’turı, Yakutsk: İzdatel’stvo YaGU.
GUR’YEV G.İ. (2003) Obuçeniye yakutskomu yazıku v şkolah Respubliki Saha (Yakutiya) v period s 1917 po 2002 gg. (İstoriko-pedagogiçeskiy analiz). Avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uçyonoy stepeni kandidata pedagogiçeskih nauk, Yakutsk.
HAYİT Baymirza (1987) Sovyetlerde Türklüğün ve İslâmın Bazı Meseleleri, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
HİTROV D. (1858) Kratkaya grammatika yakutskago yazıka, Moskva: Sinodal’naya tipografiya.
İGNAT’YEVA V. B. (1999) Respublika Saha (Yakutiya) retrospektiva etnopolitiçeskoy istorii, Novosibirsk: “Nauka”.
İstoriya Yakutii v litsah: http://saarynnar.blogspot.com.tr/2014/10/blog-post_26.html
İVANOV A. M. (2001) Etnopolitiçeskaya situatsiya v Respublike Saha. Moskovskiy Komsomolets v Yakutii, No:4 (77), 25.01-01.02.2001, 11, Russkaya obşçina g. Yakutska: rusobshina-yakutia.narod.ru › Etpolsitvyk.doc.
İVANOV S.A. (1998) K voprosu o dialektnom çlenenii yakutskogo yazıka. Yakutskiy yazık: Dialektologiya, Novosibirsk: “Nauka”.
İVANOVA N. İ. (2005) “Çtobı v tsentre vnimaniya ostavalis’ tolerantnost’ i vzaimoponimaniye...” Yazıkovaya politika v sovremennıh geopolitiçeskih usloviyah. İlin, No:4 (45), 2005. http://ilin-yakutsk.narod.ru/2005-4/43.htm (04.05.2009)
İVANOVA N.İ. (2010) Regional’naya yazıkovaya politika: Real’nıye itogi i problemı otsenki effektivnosti. Yazık i obşçestvo v sovremennoy Rossii i v drugih stanah – Mejdunarodnaya konferentsiya, Moskva, 21-24 İyunya 2010- Dokladı i soobşçeniya, Moskva: İnstitut yazıkoznaniya RAN, 2010, s.249.
İVANOVA N.İ. (2014) Yakutskiy yazık v usloviyah yazıkovoy neodnorodnosti Respubliki Saha (Yakutiya): makro- i mikrosotsiolingvistiçeskoye issledovaniye. Yazıkovaya politika i yazıkovıye konfliktı v sovremennom mire. Mejdunarodnaya konferentsiya Moskva, 16-19 sentyabrya 2014 g., Moskva: İnstitut yazıkoznaniya RAN, 353-359
İVANOVA N.İ. (2016) Yazıkovaya situatsiya v g. Yakutske: ekstensivnıye i intensivnıye pokazateli vladeniya yakutskim yazıkom. Vestnik Buryatskogo gosudarstvennogo universitet, 2016, Vıp.5, 68-77.
İVANOVA N.İ. (2018) Dvuyazıçnoye yazıkovoye prostranstvo: dinamika natsional’no-yazıkovıh otnoşeniy saha i russkih v g. Yakutske. Yazıkovoye yedinstvo i yazıkovoye raznoobraziye v polietniçeskom gosudarstve. Mejdunarodnaya konferentsiya, Moskva 14-17 noyabrya 2018 g., Moskva: Yazıki Narodov Mira 297-303.
İVANOVA N.İ. (2019) Funktsional’nıy status yakutskogo yazıka v Respublike Saha (Yakutiya). Filologiçeskiye nauki. Voprosı teori i praktiki, 2019, Tom.12, Vıp.12, 182-187.
İVANOVA N.İ. (2020) Tendentsiya i dinamika razvitiya dvuyazıçiya v Respublike Saha (Yakutiya): etnosotsiopsiholingvistiçeskiy aspekt. Severo-vostoçnıy gumanitarnıy vestnik, 2020, No.2 (31), 67-79.
JİRKOVA R.R. (2010) Pravovıye osnovı i mehanizm realizatsii gosudarstvennoy yazıkovoy politiki v usloviyah yazıkovogo i kul’turnogo mnogoobraziya. Yazıkovoye i kul’turnoye raznoobraziye v kiberprostranstve Sbornik materialov Mejdunarodnoy konferentsii (Yakutsk, 2-4 iyulya 2008 g.), Moskva: MTsBS.
KAŁUŻYŃSKI S. (1995) Iacutica. Prace jakutoznawcze.Warszawa: DIALOG.
Kartoman: http://kartoman.ru/karta-yakutii-po-rajonam. (Erişim: 01.12.2018)
KİLLİ YILMAZ G. (2010a) Kuzey ve Güneydoğu Sibirya Türklerinin Dil Durumu, Ankara: KÖKSAV Kök Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Serisi:21.
KİLLİ YILMAZ G. (2010b) Sibirya Türk Halklarının Hukukî Konumu ve Dil ile İlgili Yasalar, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(4), Aralık 2010, 26-48
KİRİŞÇİOĞLU F. (2002) Kazan Hanlığının İşgalinden Sonra Sibirya’daki Dil Politikaları. 1552 ve Sonrası: Kazan’ın İşgali ve Türk Toplulukları Bilgi Şöleni Bildirileri, 15 Ekim 2002, Ankara: TDK, 2002, 38-39.
KLOKOV K.B. (2001) Olenevodstvo i olenovodçeskiye narodı Severa Rossii, Çast’I, Respublika Saha (Yakutiya), Sank Peterburg http://rangifer.org/chukchies1.shtml.
KOJEMYATKİNA V. A. (2020) Aktual’nıye problemı bilingvizma i polilingvizma v Respublike Saha (Yakutiya). Lingvistika i metodika prepodavaniya inostrannıh yazıkov. Periodiçeskiy sbornik nauçnıh statey (elektronnoye nauçnoye izdaniye), N.1(12), 2020, 187-203.
KORKİNA Ye. İ., Ye.İ UBRYATOVA, L.N. HARİTONOV, N. Ye. PETROV (1982) Grammatika Sovremennogo yakutskogo literaturnogo yazıka, Fonetika i morfologiya, Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”.
KRİVONOGOV V.P. (2001) Narodı Taymıra, Sovremennıye etniçeskiye protsessı, Krasnoyarsk: RİO KGPU.
KULAKOVSKİY A. Ye. (1979) Nauçnıye trudı, Haz. N.V. YEMEL’YANOV, P.A. SLEPTSOV, Yakutsk: Knijnoye izdatel’stvo.
KUZ’MİN Ye. (2014) Politika protivodeystviya marginalizatsii yazıkov. NET.LANG: Na puti k mnogoyazıçnomu kiberprostranstvu, Moskva: Mejregional’nıy tsentr biblioteçnogo sotrudniçestva (MTsBS), 299-325.
LI Yong-Sŏng (2011) Study of Dolgan, Seoul: Seoul National University Press.
MAKKONNELL G. D., V. SOLNTSEV, V. MİHAL’ÇENKO, Pis’mennıye yazıki mira: Rossiyskaya Federatsiya. Sotsiolingvistiçeskaya entsiklopediya, Moskva: İnstitut yazıkoznaniya RAN, 2000, 596.
MAKSİMOVA M.İ. (2021) Yazıkovoye svoyoobraziye i problemı sohraneniya yazıka u sovremennıh yakutov. Kul’tura i tsivilizatsiya, 2021, T.11, No.3A, 77-83. .
MİHAYLOV V.A. (Red), (1999) Çto nujno znat’ o narodah Rossii (Spravoçnik dlya gosudarstvennıh slujaşçih), Moskva: “Skriptoriy”, “Russkiy mir”, 1999, 285-286.
Mujskoy algıs: ispoveduyuşçiye religiyu Aar Ayıı. SakhaLife. 26 sentyabrya 2018. http://sakhalife.ru/muzhskoy-algyis-ispoveduyushhie-aar-ayyiyi (Erişim: 03.12.2018)
Natsional’naya biblioteka Respubliki Saha (Yakutiya) https://nlrs.ru (Erişim 15.10.2021).
Natsional’naya peçat’: istoriya i razvitiye: https://nlrs.ru/exhibitions/national-press/ (Erişim: 01.07..2019).
Natsional’nıy teatr tantsa respubliki Yakutiya: http://www.sitc.ru/culture/teatr/dance/.
NİKOLAYEV A. S. (2007) Sovremennıye tendentsii razvitiya Respubliki Saha (Yakutiya), Debri: Dal’niy Vostok, 2007: http://www.debri-dv.ru/article/973. (Erişim: 01.12.2010).
NİKOLAYEVA A. D. (2017) Şkolı politiçeskih ssıl’nıh kak istoriko-kul’turnıy fenomen razvitiya obrazovaniya v Yakutii (issleduya naslediye V.F. Afanas’yeva. Nauçno-metodiçeskiy elektronnıy jurnal “Kontsept”, 2017, T.32, 28-32. http://e-koncept.ru/2017/771010.htm. (Erişim: 20.12.2020).
NİKOLAYEVA A. D., A.N. NEUSTRAYEVA (2012) Obrazovaniye v dorevolyutsionnoy Yakutii: Sotsiokul’turnıy kontekst. Sovremennıye problemı nauki i obrazovaniya, 2012, No.3. URL: https://science-education.ru/ru/article/view?id=6319 (Erişim: 01.12.2018).
NİKOLAYEVA A.D. (2015) Problemı formal’nogo i neformal’nogo obrazovaniya (na primere Yakutii). Psihologiya i pedagogika XXI veka: teoriya, praktika i perspektivı. Çeboksarı: “Tsentr nauçnogo sotrudniçestva”, “İnteraktiv plyus”, 24-28. https://interactive-plus.ru/e-articles/143/Action143-10734.pdf (Erişim: 20.12.2020).
O voprose yazıka obuçeniya v şkolah Respubliki Saha (Yakutiya): Ministerstvo obrazovaniya i nauki Respubliki Saha (Yakutiya) https://minobrnauki.sakha.gov.ru/news/front/view/id/2815353 (Erişim: 09.12.2021)
Ofitsial’nıy informatsionnıy portal Respubliki Saha (Yakutiya): Obşçaya informatsiya: O respublike… sakha.gov.ru/node/448. (Erişim: 01.12.2018)
Ofitsial’nıy informatsionnıy portal Respubliki Saha (Yakutiya): Obşçaya informatsiya: O respublike http://sakha.gov.ru/node/7849. (Erişim: 01.12.2018)
OKLADNİKOV A.P. (1955) İstoriya Yakutskoy ASSR, Tom I, Moskva-Leningrad:İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
Osiktakan: Evenkiya http://osiktakan.ru/ethnos/map_rass_ev.html. (Erişim: 01.12.2018).
PARNİKOVA A.A. (1998-1999) O rasselenii yakutov v XVII-XVIII vv. Elektronnıy jurnal “Sibirskaya Zaimka”, Arhiv 1998-1999 gg. s.6: http://zaimka.ru/to_sun/yakut.shtml
PETROV A.A. (2020) Russko-evensko-yakutskiye yazıkovıye kontaktı. Severnorusskiye govorı, 19, 77-98.
PETROV N. YE., SLEPTSOV P.A., BARAŞKOV P.P. (1971) Oçerk razvitiya yakutskogo literaturnogo yazıka v sovetskuyu epohu, Yakutsk: Kn. İzd.-vo.
Preservation of Linguistic Diversity: Russian Experience (2008), Moscow: Interregional Library Cooperation Centre.
RADLOFF W. (1908) Die Jakutische Sprache in ihrem Verhältnisse zu den Türksprachen, St. Petersbourg 1908
RASKOMNADZOR Federal’naya slujba po nadzoru v sfere svyazi, informatsionnıh tehnologiy i massovıh kommunikatsiy: http://14.rkn.gov.ru/about/p7613 (Erişim: 01.12.2018)
RASSADİN V.İ. (1980) Mongolo-buryatskiye zaimstvovaniya v sibirskih tyurkskih yazıkah, Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”.
Religiya Aar Ayıı- çto propoveduyet iskonno yakutskaya vera? ….Newa.Ykt.Ru: slujba novostey: 30 oktyabrya 2015. http://news.ykt.ru/article/36628 (Erişim: 03.12.2018).
Respublika Saha (Yakutiya): Administrativno-territorial’noye deleniye http://www.sakha.gov.ru/node/7849. (Erişim: 01.12.2018)
Ria novosti: Yesseyskiye yakutı poluçili status i l’gotı maloçislennogo naroda http://ria.ru/society/20130207/921720474.html. (Erişim: 01.12.2018)
ROMANOVA A.V., A.N. MIREYEVA, P.P. BARAŞKOV (1975). Vzaimovliyaniye evenkiyskogo i yakutskogo yazıkov, Leningrad: İzdatel’stvo “Nauka”.
ROSKOMNADZOR: Federal’naya slujba po nadzoru v sfere svyazi, informatsionnıh tehnologiy i massovıh komunikatsiy: Pereçen’ zaregistrirovannıh SMİ, rasprostranyayemıh na territorii ES (Ya): http://14.rkn.gov.ru/directions/p1941/p2513/ (Erişim: 01.12.2018)
Saha akademiçeskiy teatr im. P.A. Oyunskogo http://www.sitc.ru/culture/teatr/teatre_s/main.php. -(Erişim: 04.04.2018)
Sahafil’m: https://minkult.sakha.gov.ru/Ob-ispolnitelynom-OGV-RS--/Podvedomstvennie-organizatsii/kinokompanija-sahafilm-(Erişim: 01.03.2021)
SakhaMusic https://sakhamusic.ru-(Erişim: 01.03.2021)
SAVVİNOV A.İ. (2008) İz istorii Turuhanskih (Şarohinskih) yakutov. Etnografiçeskoye obozreniye, No:4, 2008, 165-177.
SEROŞEVSKİY V. L. (1896) Yakutı. Opıt etnografiçeskago izsledovaniya V.L. Seroşevskago, T.1, S. Peterburg.
SİDOROV O. G. (2013) Periodiçeskaya peçat’ v kul’ture etnosa. Vestnik Leningradskogo godudarstvennogo universiteta im. A. S. Puşkina, No:4, T.1, 2013, 71-80.
SİVTSEVA S.İ. (2010) Regional’naya demografiçeskaya istoriya: Naseleniye Yakutii v XX. V. (Obşeye i osobennoye), Jurnal “Regionologiya”, No:4, 2010, 294=301.
SLEPTSOV P.A. (1964) Russkiye leksiçeskiye zaimstvovaniya v yakutskom yazıke (Dorevolyutsionnıy period), Yakutsk: Yakutskoye knijnoye izdatel’stvo.
SLEPTSOV P.A. (1965) Razvitiye yakutskogo yazıka v Sovetkuyu epohu. Razvitiye literaaturnıh yazıkov narodov Sibiri v Sovetskuyu epohu (Materialı koordinatsioonnoy konferentsii, Ulan-Ude, 22-24 avgusta 1963 g.), Ulan-Ude: Buryatskoye knijnoye izdatel’stvo, 61-68.
SLEPTSOV P.A. (1975) Russkiye leksiçeskiye zaimstvovaniya v yakutskom yazıke (Poslerevolyutsionnıy period), Moskva: İzdatel’stvo “Nauka”.
SLEPTSOV P.A. (1990) Yakutskiy literaturnıy yazık (istoki, normı, slovoupotrebleniya). Dissertatsiya na soiskaniye uçyonoy stepeni doktora filologiçeskih nauk v forme nauçnogo doklada, Moskva.
SLEPTSOV P.A. (Red.) (2013) Sovremennaya etnoyazıkovaya situatsiya v Respublike Saha (Yakutiya), Novosibirsk: Nauka.
SOLNTSEV V., MİHAL’ÇENKO V. (2000) Vvedeniye. Pis’mennıye yazıki mira: Rossiyskaya Federatsiya. Sotsiolingvistiçeskaya entsiklopediya (Red. MAKKONNELL G. D., V. SOLNTSEV, V. MİHAL’ÇENKO), Moskva: İnstitut yazıkoznaniya RAN, 2000, X-XLIX.
SULYANDZİGA R.V., KUDRYAŞOVA, P.V. SULYANDZİGA (2003) Korennıye maloçislennıye narodı Severa, Sibiri i Dal’nego Vostoka Rossiyskoy Federatsii: Obzor sovremennogo polojeniya, Moskva.
SUORUN OMOLLOON (2008) Nezabvennıy İvan Vasil’yeviç. Molodyojnaya Pravoslavnaya gazeta “Logos”,Dayjest, No.2, 2008, 11-13.
ŞARİNA S.İ. (2001) K Harakteristike yazıkovoy situatsii u evenov Respubliki Saha (Yakutiya). Yazık i obşçestvo n aparoge novogo tısyaçeletiya itogi i perspektivı (Tezisı dokladov mejdunarodnoy konferentsii, Moskva 23-25 oktyabrya 2001 g.), Moskva: URSS, 262-264.
ŞTIROV V.A. (2010) Respublika Saha (Yakutiya): duhovnoye vzaimoobogaşeniye narodov mnogonatsinal’noy respubliki. Dialog kul’tur i partnerstvo tsivilizatsiy:stanovleniye global’noy kul’turı: X Mejdunarodnıye Lihaevskiye nauçnıye çteniya, 13-14 Maya 2010 g., T.1, Dokladı, SPb: SPbGUP, 2010, 265-271.
Teatrı Rossiii: Yakutskiy teatr operı i baleta: http://www.kino-teatr.ru/teatr/448/.(Erişim: 01.12.2018)
Teatrı Rossiii: Yakutskiy teatr yumora i satirı http://www.kino-teatr.ru/teatr/451/(Erişim: 01.12.2018)
TOMSKİY A.G. (2010) İnternet kak platforma dlya razvitiya yakutskogo yazıka. Yazıkovoye i kul’turnoye raznoobraziye v kiberprostranstve. Sbornik materialov Mejdunarodnoy konferentsii (Yakutsk, 2-4 iyulya 2008), Moskva: Ministerstvo kul’turı Rossiyskoy Federatsii, Pravitel’stvo Respubliki Saha (Yakutiya), Komissiya Rossiyskoy Federatsii po delam YUNESKO, Rossiyskiy komitet Programmı YUNESKO “İnformatsiya dlya vseh”, Mejreginal’nıy tsentr biblioteçnogo sotrudniçestva, 262-266.
Trasitsionnaya yakutskaya relligiya Aar Ayıı ofitsial’no zaregistrirovana v Minyuste. SakhaLife 15 Maya 2014: http://sakhalife/traditsionnaya-yakutskaya-religiya-aar-ayyiyi-ofitsialno-zaregistrirovana-v-minyuste (Erişim: 13.12.2018)
Tsentr duhovnoy kul’turı “Arçı D’iete” Upravleniya kul’turı i duhovnogo razvitiya goroda Yakutska. Kuyaar.ru : http://www.kuyaar.ru/index.php%40id=10 (Erişim: 01.12.2018)
UBRYATOVA Ye. İ. (1960a) Yakutskiy yazık v yego otnoşenii k drugim tyurkskim yazıkam: a takje k yazıkam mongol’skim i tunguso-man’çjurskim, Moskva: İzdatel’stvo vos.lit.
UBRYATOVA Ye. İ. (1960b) Opıt sravnitel’nogo izuçeniya fonetiçeskih osobennostey yazıka naseleniya nekotorıh rayonov Yakutskoy ASSR, Moskva: İzdatel’sto Akademii nauk SSSR, 1960.
UBRYATOVA Ye. İ. (1973) Trudu O.N. Betlingka ‘Über die Sprache der Jakuten’ 120 let’yé, O.N.Betlingk i yego trud o yazıke yakutov, Yakutsk: AN SSSR Yakutskiy filial Sibirskogo otdeleniya İnstitut yazıka, literaturı i istorii, 7-16.
UBRYATOVA Ye. İ. (1985) Yazık noril’skih dolgan, Novosibirsk: İzdatel’stvo “Nauka”.
UŞNİTSKİY V.V. (2016) Sovremennaya “vera” yakutov: religiya Ayıı, tengrianstvo, neoşamanizm. Religiovedeniye, N.3, 2016, Amurskiy gosudarstvennıy universiter, 37-42.
VASİL’YEVA R.İ. (2018a) Leksiçeskiye zaimstvovaniya iz yakutskogo yazıka v ustnoy russkoy reçi kak faktor istoriçeskogo razvitiya yakutsko-russkih yazıkovıh kontaktov v Respublike Saha (Yakutiya) (na materiale Prilen’ya). Yevdokiya İnnokent’yevna Korkina: Biografika i interpretatsiya nauçnogo i tvorçeskogo naslediya. Sbornik nauçnıh statey, Yakutsk: İnstitut gumanitarnıh issledovaniy i problem maloçislennıh narodov Severa Sibirskogo otdeleniya RAN, 166-171.
VASİL’YEVA R.İ. (2018b) Yazıkovaya situatsiya v polietniçeskih rayonah Respubliki Saha (Yakutiya) (Na materiale Prilen’ya). Yazıkovoye yedinstvo i yazıkovoye raznoobraziye v polietniçeskom gosudarstve. Mejdunarodnaya konferentsiya, Moskva 14-17 noyabrya 2018 g., Moskva: Yazıki Narodov Mira 297-303.
VORONKİN M.S. (1984) Severo-zapadnaya gruppagovorov yakutskogo yazıka, Yakutsk: Yakutskoye knijnoye izdatel’stvo.
VORONKİN M.S. (2001) Saxa diyalektologiyata, D’okuuskay: Saxa Un-ın izdatel’stvota.
Vserossiyskaya perepis’ naseleniya 2002 http:/www.gks.ru (Erişim: 01.12.2018)
Vserossiyskaya perepis’ naseleniya 2010: http:/www.gks.ru (Erişim: 01.12.2018)
WITSEN Nicolaes (1692-1705) Noord an Oost Tartarye, 2 Vols., Amsterdam: François Halma.
Ya şagayu po Rossii: http://www.russiamarch.ru/map/yakutia.aspx. (Erişim: 01.12.2018)
YAKİMOV O. (1997) Na vole revolyutsii 1905 goda. İlin, 1997: http://ilin-yakutsk.narod.ru/1997-12/39.htm. (Erişim: 31.12.2018)
YEFREMOV N.N. (2001) Natsional’no-russkoye dvuyazıçiye i gosudarstvennıy status yazıka saha. Respublika kak sub’yekt Federatsii: itogi i perspektivı federativnıh otnoşeniy, Yakutsk, 287-290.
Yejenedel’nik “Molodyoj’ Yakutii”: http://www.molodejka.ru/print.asp?id=137&n=5273. (Erişim: 01.02.2018)
Zakon Respubliki Saha (Yakutiya) “O yazıkah”: http://www.sakha.gov.ru/node/41515. (Erişim: 01.12.2018)
Zakon Respubliki Saha (Yakutiya) ot 15 dekabrya 2014 goda 1401-3 N 359-V Ob obrazovanii v Respublike Saha (Yakutiya). Elektronnıy fond pravovıh i normativno-tehniçeskih dokumentov: https://docs.cntd.ru/document/423902254 (Erişim: 05.10.2021)
Zaregistrirovana pervaya v Rossii tengrianskaya religioznaya organizatsiya. Ykt Joker https://joker.ykt.ru/2019/04/24/zaregistrirovana-pervaya-v-rossii-tengrianskaya-religioznaya-organizaciya.html (Erişim: 01.12.2019)
|
