|
Mukhtar Auezov and Alash Orda
HEKİMOĞLU, Vecihi Sefa Fuat
JMTS 2022, 19(4):518-526; DOI: 10.1501/MTAD.19.2022.4.25
Published online: 9 January 2023
Article (PDF 249 KB)
ÖZET
20. yüzyılın ilk çeyreği Kazak Türklerinin tarihinde önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. 1917 yılı ihtilallerinin ardından kurulan Alaş Orda milli hükümeti, egemen bir devlet kurabilmek için büyük bir mücadelenin içine girmişti. Edebiyat ve devlet adamı olarak Kazak tarihinde eşsiz bir yere sahip olan Muhtar Avezov, gençlik yıllarından itibaren bu harekete dahil olmuştur. O, kaleme aldığı eserlerle Alaş Orda ideallerinin en mühim nasihatçilerinden olmuştur. Sovyetler Birliğinin baskıcı politikaları sebebiyle Alaş Orda fikriyatından vaz geçtiğini açıklamak zorunda kalan Muhtar Avezov, ancak bu şekilde Alaş dünya görüşünü günümüze kadar getirebilecek çalışmaları yapabilme imkanına kavuşmuştur.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Muhtar Avezov, Alaş Orda, Kazakistan, Sovyetler Birliği.
ABSTRACT
The first quarter of the 20th century has been a period in which very important events took place in the history of Kazakh Turks. The national government of Alashorda, which was established after the revolutions of 1917, had entered into a great struggle to establish a sovereign state. Mukhtar Auezov, who has a unique position in Kazakh history as a literary and statesman, has been involved in this movement since his youth. He was one of the most important counsellors of the ideals of Alashorda with the works he wrote. Mukhtar Auezov was forced to explain that he had given up his Alashorda idea due to the repressive policies of the Soviet Union, only in this way, Alash has gained the opportunity to carry out studies that can bring his works up to the present day.
KEY WORDS
Mukhtar Auezov, Alashorda, Kazakhstan, Soviet Union.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
Abay - Entsiklopediya (1995), Almatı: Atamura.
ANDİCAN A. (2003) Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi. İstanbul: Emre Yayınları.
AVEZOV M. (1962) Vakıt Jène Edebiyet (Kurastıruvşı: I. Düysenbayev) Almatı: Kazaktıñ Memlekettik Körkem Edebiyet Baspası.
AVEZOV M. (1967) Şıgarmalar, On Eki Tomdık, Birinşi Tom, Povester men Eñgimeler, Almatı: Jazuvşı.
AYTMATOV Ç. (1988) Avezov Cönündö Söz. Biz Düynönü Canırtabız, Düynö Bizdi Canırtat (Makalalar, Mayekteşüülör, Süylöngön Sözder) Frunze: Kırgızıstan, 382-390.
BAYTURSUNULI A. (1996) Kazakların Başşairi (Aktaran: M. Öner). Türk Dil Kurumu Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 2, 378-385.
BERDİBAY R. (1997) İlk Kazak Epopesi Büyük Bediî Abide. Ankara Üniversitesi Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Dergisi, 14.
DÜKENBAY D. (1997) “Muhtar Avezov Davası” (Aktaran: G. Kayan). Bilig, S. 5, Bahar-97, 20-38.
DÜYSENBAYEV I – Bazarbay, M. (1967) Muhtar Omarhanulı Avezov, Şıgarmalar, Birinşi Tom, Almatı: Jazuvşı.
ELEVKENOV Ş. (2017) Avezov Jane Alaş. Kazak Edebiyeti, nr. 29.09.2017.
JURTBAYEV T. (1997) Muhtar Omarhanoğlu Awezov (1897-1961), Muhtar Awezov Hakkında Makaleler içinde, Haz. Z. İsmail, A. Güngör, Ankara: Bilig.
KANLIDERE, A. (2004) Sovyet ve Türk Tarih Yazıcılığında Rusya Müslümanlarının Düşünce Tarihi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 149-181.
Kazak Adebiyeti (1992) Jogarı Klass Okuvşıları Men Abiturientterge Arnalgan. Almatı: “Atamura”.
KEMPER M., Dudoignon S. (1996) Entre Boukhara et la Moyenne-Volga: ʿAbd an-Naṡîr al-Qûrṡâwî (1776-1812) en conflit avec les oulémas traditionalistes. Cahiers du Monde russe, Vol. 37, No. 1/2, Le réformisme musulman en asiecentrale: Du "Premier renouveau'' à la soviétisation, 1788-1937 (Jan. - Jun., 1996), 41-51.
KÜZEMBAYEV E. vd. (2007) Muhtartanuv: Okuv Kuralı, Almatı: Ekonomika.
MARAŞ İ. (2000) İdil-Ural Türklerinde Ceditçilik (Yenilikçilik) Hareketi (1850-1917). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
NURGALİ R. (1997) Avezov jene Alaş - Edebiyettegi Ulttık Ruh. Almatı: Sanat
NURGALİYEV R. (1986) Söz Öneriniñ Estetikası. Almatı: Sanat.
NURGALİYEV R. (1987) Muhtar Avezov Taglımı.Almatı: Sanat.
ORALTAY H. (1973) Alaş – Türkistan Türklerinin Milli İstiklal Parolası. İstanbul: Büyük Türkeli Yayınları.
ÖNER M. (1998) “Muhtar Avezov’un Jetim Hikâyesinde Dil – Söz Dökümü Üzerine Yorumlar”, EÜ Türk Dili ve Edebiyatı Araşırmaları Dergisi, IX, İzmir, 27-80.
TANABAYEV Ö. (1997) “Muhtar Evezov:Eğitimci Alim” Bilig, Sayı 5, 72-75.
|
