|
The Similarities in Uzbek and Turkish Proverbs
ÖZ ÖZCAN, Aynur
JMTS 2023, 20(1): 94-106; DOI: 10.58785/MTAD.20.2023.1.6
Published online: 3 July 2023
Article (PDF 323 KB)
ÖZET
Atasözleri, halkın hayatla ilgili uzun süreli gözlemleri, sosyal, siyasî ve kültürel tecrübeleri esasında oluşan ürünlerdir. Sözlü kültürün önemli türlerinden biri olan ve kültürün aynası olan atasözleri, milletlerin geleneklerini, göreneklerini ve hayata bakış açılarını yansıtan bir hazinedir. Beslendikleri kaynak aynı olduğundan Özbek ve Türk atasözlerindeki ortaklıklar da fazladır. Ortaklık, ahenk ve içerik ve ritimde dikkati çeker. Ahengin önemli yapı taşı olan aliterasyon, asonans, kafiye, redif ve ölçü atasözlerinin değişmeden aktarılmasında önemli rol oynamıştır. İçerik bakımından vurgulanan noktalar ise, vatan ve millet sevgisi, aile, kadın, aile içi ilişkiler, büyüklere ve yaşlılara değer verme, insan ilişkileri ve misafir ağırlama gibi değerlerdir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Özbek atasözleri, kültür, ahenk, Türk atasözleri
ABSTRACT
Proverbs are products formed on the basis of the people's long-term observations about life and their social, political and cultural experiences. Proverbs, one of the important types of oral culture and the mirror of culture, are a treasure reflecting the traditions, customs and perspectives of nations. Since the source they are fed from is the same, the similarities in Uzbek and Turkish proverbs are also high. Similarity can be identified in terms of harmony and content. Alliteration and rhyme, which are the important and basic elements of harmony, played an important role in the transfer of proverbs without change. The points emphasized in terms of content are values such as love of homeland and nation, family, women, family relations, valuing elders and elders, human relations and hosting guests.
KEY WORDS
Uzbek proverbs, culture, harmony, Turkish proverbs
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AKSAN, Doğan (1999) Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yayınevi.
AKSOY, Ömer Asım (yönetiminde) (1988) Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler (BAAD). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKSOY, Ömer Asım (2016) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
ANDREASEN N. C., (1994) “Realiability and Validity of Proverb Interpretation to Asses Mental Status”, The Wisdom of Many Essays on the Proverb. (Ed. MIEDER, W., A. DUNDAS), Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 218-230.
BAUMGARTEN, F. (1994) “ A Proverb Test for Attitude Measurement” The Wisdom of Many Essays on the Proverb. (Ed. MIEDER, W., A. DUNDAS), Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 230-242.
BERDİYAROV, H., R. RESULOV (1984) Özbek Tilining Paremiologik Lugati. Taşkent: .Okıtuvçi.
BİRTEK, F., (1944) En Eski Türk Savları. Ankara.
DİLÇİN D. (2000) Edebiyatımızda Atasözleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DİLÇİN, Cem, (2016) Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DUNDAS, A. (1994) “On the Structure of the Proverb”. The Wisdom of Many Essays on the Proverb. (Ed. MIEDER, W., A. DUNDAS), Wisconsin: The University of Wisconsin Press.
GÜNAY, U. (2000) “İslâmi Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri ve Önemi”. Millî Folklor Dergisi, 46, 4-10.
KERSCHEN, Lois (1998) American Proverb About Women. London: Greenwood Pres.
MIEDER, W. (2004) Proverbs A Handbook . London: Greenwood Press.
MİRZAYEV, T., B. SARIMSAKOV, A. MUSAKULOV (1989) Özbek Halk Makalleri. Taşkent: Gafur Gulam Namidegi Edebiyat Ve Senet Neşriyatı.
MİRZAYEV, T., B. SARIMSAKOV; A. MUSAKULOV (2003) Özbek Halk Makalleri. Taşkent: “Şark” Neşriyat-Matbaa Aktsiyadarlik Kompaniyesi Baş Tahririyeti.
NORRICK, N. N. (1985) How Proverbs Mean. Berlin. New York. Amsterdam: Mouton Publishers
ÖZ, A., (2000) “Hayvanlarla ilgili Özbek Atasözleri”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 9, 114-160.
ÖZ ÖZCAN, A. (2009) Kadınlarla İlgili Özbek Atasözleri. Ankara: Grafiker yayınları.
ÖZ ÖZCAN, A.,(2011) “Başaklı Bitkilerle İlgili Özbek Atasözleri”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 8(2): 98-109.
ÖZ ÖZCAN, A., (2015) “Çiçeklerle İlgili Özbek Atasözleri”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi , 12(1), Mart 2015, 7-17.
ÖZ ÖZCAN, A., (2016) “Özbek ve Türk Atasözlerinde Bir Sözünün Kullanımı”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi , 13(3), Eylül 2016, 123-137.
ÖZ ÖZCAN, A., (2018) “Kız Çocuklarıyla İlgili Uygur Atasözleri”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Haziran, 5(2), 274-284.
Özbek Tilining İzahli Lugati I-II (1981). (Ed. E.Z. ME’RUFOV). Moskva: Rus Tili Neşriyatı.
SARIMSAKOV, B., A. MUSAKULOV, M. MEDRAHİMOVA (1984) Özbek Halk Makalleri. Taşkent: Özbekistan SSR “FAN” Neşriyatı.
SARIMSAKOV, B. (1988) “Makal”. Özbek Folklori Oçerkleri. Taşkent: Özbekistan SSR “FAN” Neşriyatı, 85-98.
SARIMSAKOV, B. (1990) “Makal”. Özbek Halk Agzaki Poetik İcadi. Taşkent: Okıtuvçi, 91-100.
SOYSALRagıp, (1971) Türk Atasözleri. Ankara: Aynur Matbaası.
ŞAMAKSUDOV, Ş., Ş. ŞARAHMEDOV (1990) Hikmetname Özbek Makallerining İzahli Lugati. Taşkent: Özbek Sovet Entsiklopediyasi Baş Redaktsiyasi.
Türk Atasözleri ve Deyimleri (TAD) I-II (2001) (Milli Kütüphane Başkanlığı), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Türkçe Sözlük (TS) I-II (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YILDIZ C., M. GÜNDÜZ., (2011). Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Komşuluk Elazığ.
YURTBAŞI, Metin (1994) Sınıflandırılmış Türk Atasözleri. Ankara: Başkent Matbaası.
|
