The life and works of Sergey Gavrilovich Rybakov (1867–1921)
ÜNÜVAR, Dursun
JMTS 2025, 22(1): 53-70; DOI: 10.58785/MTAD.22.2025.1.4
Published online: 6 May 2025
Article (PDF 2,7 MB)

ÖZET
Sergey Gavriloviç Rıbakov (1867-1921), elli dört yıllık hayatının büyük bir bölümünü İdil-Ural bölgesinde ve Kafkasya'da araştırmalar yaparak geçirmiş önemli bir etnograf, halk bilimci, müzik bilimci ve derlemecidir. Rıbakov'un çocukluk yılları, babasının Orenburg bölgesinin diyakozu olmasından dolayı Orenburg bölgesinde ve köylerinde geçmiştir. Annesinin müziğe olan ilgisi ve babasının iyi eğitimli olması Rıbakov'un küçük yaşlardan itibaren toplumun önde gelen sanatçıları, edebiyatçıları ve öğretmenleri ile vakit geçirmesini sağlamıştır. Rıbakov'un çocukluk yıllarında yaşadığı deneyimler müziğe olan ilgisinin ve bölge halkının hayatına dair merakının başlıca sebeplerindendir. 1885-1893 yılları arasında St. Petersburg'da Tarih ve Filoloji Fakültesinde ve Hukuk bölümünde eğitim almıştır. 1893-1894 ve 1896 yıllarında Güney Urallarda alan araştırması yapmış ve bölgedeki Tatar, Başkurt, Tipter, Nagaybak ve Kazakların şarkılarını, şiirlerini ve ezgilerini kaydetmiştir. Bu kayıtlar, Rıbakov’un 1895 yılında yayımlanan O poetiçeskom‘ tvorçestve Ural’skih‘ Musul’man‘ (tatar‘, başkir‘ i tipteriy) ‘Ural Müslümanlarının (Tatarlar, Başkurtlar ve Tipterler) Şiir Sanatı Hakkında’ adlı makalesinde ve 1897 yılında basılan Muzıka i pesni Ural’skih‘ Musul’man‘ s‘ oçerkom‘ ih‘ bıta ‘Yaşamlarının Ana Hatlarıyla Ural Müslümanlarının Müzikleri ve Şarkıları’ adlı kitabında yer almaktadır. Bu eserlerdeki materyaller toplanırken derleme bölgeleri, kaynak kişilerin adı, soyadı, yaşı, boyu (Tatar, Başkurt, Tipter ve Nagaybak) ve hangi dilleri bildiği belirtilmiştir. Rıbakov bu iki önemli eser dışında Kafkasya’daki halklar ile ilgili de çalışmalar yapmıştır. 1899 yazında komisyon üyesi olarak Turgay bölgesine gitmiş ve fonograf kullanarak Türkmenler, Özbekler, Tacikler, Yahudiler ve Ural Kazaklarının müziklerinin yaklaşık 100 fonografik kaydını yapmıştır. 1921’de Azerbaycan, Gürcistan ve Acara’da etnografya ve folklor araştırması yapmak için görevlendirilmiştir. I. I. Glivenko’ya yazdığı mektubunda, Tatarlar, Karaçaylar ve Balkarlar ile ilgili çalışmalara başladığını, materyaller topladığını ve bazı yerel uzmanlar ile köylere gideceğini bildirmiştir ancak bu çalışmalarını tamamlayamadan 28 Aralık 1921 tarihinde vefat etmiştir.

ANAHTAR SÖZCÜKLER
Sergey Gavriloviç Rıbakov, Rıbakov’un hayatı, Rıbakov’un eserleri, Rıbakov derlemeleri.

ABSTRACT
Sergey Gavrilovich Rybakov (1867-1922) is an important ethnographer, folklorist, musicologist, and collector who spent most of his fifty-four years researching the Idil-Ural region and the Caucasus. Rybakov's childhood years were spent in the Orenburg region and its villages, as his father was a bishop's observer of the Orenburg region. His mother's interest in music and his father's well-educated father enabled him to spend time with prominent artists, literary figures, and teachers from an early age. Rykbakov's childhood experiences are the main reasons for his interest in music and his curiosity about the life of the region's people. Between 1885 and 1893, he studied at the Faculty of History and Philology and the Department of Law in St. Petersburg. In 1893-1894 and 1896, he conducted field research in the Southern Urals and recorded the songs, poems, and melodies of the Tatars, Bashkirs, Tipters, Nagaybaks, and Kazakhs. These recordings are included in Rykbakov's 1895 article O poeticheskom' tvorchestve Ural'skih' Musul'man' (tatar', bashkir' i tipteriy) and his 1897 book Muzika i pesni Ural'skih' Musul'man' s' ocherkom' ih' bıta. While collecting the material in these works, the collection regions, names, surnames, ages, tribes (Tatar, Bashkir, Tipter, and Nagaybak), and languages of the informants are indicated. Apart from these two important works, Rykbakov also worked on the peoples of the Caucasus. In the summer of 1899, he traveled to the Turgay region as a member of a commission and, using a phonograph, made about 100 phonographic recordings of the music of Turkmens, Uzbeks, Tajiks, Jews and Ural Cossacks. In 1921, he was assigned to conduct ethnographic and folklore research in Azerbaijan, Georgia, and Adjara. In his letter to I. I. Glivenko, he reported that he had begun work on the Tatars, Karachays, and Balkars, collected materials, and was going to visit the villages with some local experts. Still, he died on December 28, 1921, before he could complete his work.

KEY WORDS
Sergey Gavrilovich Rybakov, Rybakov's life, Rybakov's works, Rybakov compilations.

KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY

ATANOVA, L. P. (1992) Sobirateli i issledovateli başkirskogo muzıkal'nogo fol'klora. Ufa: İzdaniye respublikanskoy molodejnoy gazetı 'Yeşlik'.
GARİPOV, N. (2005) Rusya Müslüman Dinî Hiyerarşi Sisteminin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 2, 67-74.
RIBAKOV, S. G. (1895) O poetiçeskom' tvorçestve Uralskih' Musul'man' (tatar', başkir' i tipteriy). Tipografiye S. N. Hudekova. Viladimirskiy pr. no: 12. St.Petersburg:
RIBAKOV, S. G. (1897) Muzıka i pesni Uralskih' Musul'man's' oçerkom' ih' bıta. Po istoriko-filologiçeskomu otdeleniyu. s. VIII. Tom II. No: 2. St. Petersburg: Tipografiye Imperatorskoy Akademiy Nauk (no: 12).
RIBAKOV, S. G. (2012) Muzıka i pesni Ural'skih Musul'man s oçerkom ih bıta (haz. Kutluhujevna, L.S.). Ufa: Kitap.
SAGADEYEVA, R. G. ve RAHİMOV, R. G. (2018) S. G. Rıbakov-osnovopolojnik başkirskoy muzıkal'noy etnografii (k150-letiyu so dnya rojdeniya). Manuskript, 6 (92), 139-143.
ÜNÜVAR, D. (2024) Sergey Rıbakov'un Derlemeleri (1893-1897) ve Rıbakov'un Derleme Güzergâhına Göre İdil-Ural Türk Ağızları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyyatları Anabilim Dalı Doktora Programı, Danışman: Prof.Dr. G. KİLLİ YILMAZ (Basılmamış Doktora Tezi).

İnternet Kaynakları
ROSSİYSKİY etnografiçeskiy muzey (2024) Rıbakov Sergey Gavriloviç. https://ethnomuseum.ru/collections/collectors/rybakov-sergej-gavrilovich/ (16.1.2025).