|
Metaphorization of the Material Process During the Mental Process in the Mahtumkulu’s Poem
ERDEM, Melek
JMTS 2018,15(4):557-568; DOI: 10.1501/MTAD.15.2018.4.37
Published online: 6 February 2019
Article (PDF 308 KB)
ÖZET
Mahtumkulu, şiirlerinde anlam olaylarını ustalıkla kullanmıştır. Şiirlerinde anlatımın güçlü olmasının en mühim sebeplerinden biri metafor ve metonimlerin geniş ölçüde somutlaştırmalara dayanıyor olmasıdır. Türkmen Türkçesinde kes-, ber-, goy-, ılga-, git- gibi fiiller, Halliday’in fonksiyonel gramerine göre, maddî süreç veya yapma süreci içinde yer alan hareket fiilleridir. Süreç tipleri maddi, davranışsal, mental, sözel, bağlantısal ve mevcudiyet olmak üzere 6 temel gruba ayrılırlar. Mental süreç de kendi içinde esas olarak algı, etki ve idrak olarak 3 gruba ayrılmaktadır. Mahtumkulu’nun şiirlerinde tek başına veya dolaylamalı olarak kullanılan hareket fiilleri görülür. Bu sözlerin algı, etki, idrak sürecinde kullanımı metaforiktir ve burada temel ve yan anlam ayırımı önem kazanmaktadır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Mahtumkulu, metafor, anlam bilimi, hareket fiilleri, mental süreç, materyal süreç.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ABSTRACT
Mahtumkulu, skillfully used the semantic figurs in his poems. One of the most important reasons for having a strong narrative in his poems is metaphor and metonymy that depends largely concretizations.The verbs of Turkmen Turkish like kes-, ber-, goy-, ılga-, git- are action verbs which are placed in material process or doing process, according to Halliday’s functional grammar. The process types have been divided into 6 groups with the main features as material, behavioural, mental, verbal, relational and existential. The mental process, in itself, is also divided into 3 groups as perception, affection and cognition. However, in Mahtumkulu’s poems, it can be seen that the verbs of the material process are sometimes used in a periphrastic situation and sometimes alone. The usage of these verbs in the perception, affection, and cognition processes with alterations of the function is metaphoric, where the differentiation of the denotative and connotative meanings of verbs becomes important.
KEY WORDS
Mahtumkulu, metaphor, semantics, action verbs, mental process, material process.
KAYNAKLAR / BIBLIOGRAPHY
AŞIROV, Annagurban (2012) Mağtımgulı: Eserler Yığındısı. II c. Aşgabat.
ÄRNAZAROV, S. (2004) “Türkmen ve Türkiye Türkçesinin ortak fiillerinin anlamı bakımından genel bir mukayesesi”. V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004. Ankara: 193-220.
CROFT, W. (1993) “Case Marking and The Semantics of Mental Verbs”. Semantics and The Lexicon. (Ed.: J. Pustejovsky) Dordrecht/Boston/London: 55-72.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, Z. AKKOYUNLU (2014) Kâşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t-Türk: Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. Ankara.
ERDEM, Melek (2003) Türkmen Türkçesinde Metaforlar. Ankara: KÖKSAV yayınları.
ERDEM, Melek (2004) “Mağrupi'nin Şiirlerinde Metonimi”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1(1): 55-63. (Mak. #6)
ERDEM, Melek (2004) “Türkmen Türkçesinde mental fiillerin “istem”e göre anlam değişmeleri”. V. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004, Ankara: 939-950.
ERDEM, Melek (2006) “Türkmen Türkçesinde hareket fiillerinin “istem”e göre anlam değişmeleri”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(2): 18-50. (Mak. #24)
ERDEM, Melek (2006) “Metaphorization of the Material Process During the Mental Process in the Turkish Dialects of the Oghuz Group”, Central Asiatic Journal,50(2): 279-297.
ERDEM, Melek (2010) “The Time Metaphors in Oguz Concept System”. Central Asiatic Journal, 54, 191-206.
GARRIYEV, B. A., M. KÖSÄYEV (1959) Mağtımgulı: Saylanan Eserler, Red.: B. KERBABAYEV, Aşgabat.
GARRIYEV, B. A., M. KÖSÄYEV (1977) Mağtımgulı: Saylanan Goşgular, Red.: B. KERBABAYEV, Aşgabat.
GOATLY, A. (1997) The Languages of Metaphors. London and New York.
GODDARD, C. (1998) Semantic Analysis A Practical Introduction. Oxford and New York
HALLIDAY, M. A. K. (1990) An Introduction to Functional Grammar. London.
HAMZAYEV, M. Y. (1962) Türkmen Diliniñ Sözlüği, (Red.: B.A. GARRIYEV, M. KÖSÄYEV, M.Y. HAMZAYEV, S. ALTAYEV, G. ATAYEV; Haz.: S. ALTAYEV, G. ATAYEV, G. AÇILOVA, V. MESGUDOV, A. MERETGELDİYEV) Aşgabat.
KAZI, Muratdurdı (2008) Mağtımgulı Piraginiñ Kämil Divanı, (Trnskr. ve Düz.: Orazpolat YEKÄYEV) Aşgabat.
KIYASOVA, G. A. GELDİMIRADOV, H. DURDIYEV (2015) Türkmen Diliniñ Düşündirişli Sözlüği. 2 Tom. Aşgabat.
KULİYEV, G.K. (1998) Semantika Glagola v Tyurkskih Yazıkah. Baku.
LAKOFF, G., M. JOHNSON (1980) Metaphors We Live By. Chicago and London.
LEECH, Geofrey (1981) Semantics, The Study of Meaning. England, USA, Canada: Penguin Books.
LYONS, John (1988) Semantics. Volume 2, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney.
MEREDOV, A. (1997) Mağtımgulınıñ Düşündirişli Sözlüği. 3 c., Gonbed Kabus.
MEREDOV, A., A. Ahallı (1988) Türkmen Klassıkı Edebiyatınıñ Sözlüği.Aşgabat.
MÜLKAMANOV, A., M. ÖVEZGELDİYEV, M. ÇARIYEV, A. NURYAĞDIYEV, G. NAZAROV (1992) Mağtımgulı: Şığırlar, Üç Tomluk, I Tom, Aşgabat.
NADELDAYEV, V.M., D. M. NASİLOV, E. R. TENİŞEV, A. M. ŞÇERBAK (1969) Drevnetyurkskiy Slovar'. Leningrad.
NAZAROV, G., A. MÜLKAMANOV, M. ÖVEZGELDİYEV, M. ÇARIYEV, A. NURYAĞDIYEV (1983) Mağtımgulı: Saylanan Eserler, (Red.: B.A. GARRIYEV, M. KÖSÄYEV, R. RECEBOV, Ş. GANDIMOV, G. NAZAROV), İki Tomluk 1, 2, Aşgabat.
SARIYEV, Berdi (2010) “Türkmen Türkçesinde Akıl Kavramı” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(4), 13-25. DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.4.58
SARIYEV, Berdi (2010) “Türkmen Türkçesinde Fikir Kavramı” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 7(2), 45-56. DOI: 10.1501/MTAD.7.2010.2.20
SARIYEV, Berdi (2011) “Türkmen Türkçesinde Gönül Kavramı” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 8(2), 7-21. DOI: 10.1501/MTAD.8.2011.2.17
|
